Vücut İşletim Sistemi: Serebral Korteks Nedir?

İnsan vücudunun birçok bölgesi ve bu bölgelerin belirli yapıları vardır. Yapılardan biri de Serebral Kortekstir. Serebral Korteks; beynin gri renkle kaplı en üst katmanıdır. Serebral Korteks beynin bölgelerinde sarı, mavi, yeşil gibi renklerden de oluşuyor gibi görünse aslında tamamen gri renkli yapıya sahiptir. Oldukça kıvrımlı gözükür ve engebeli araziye benzer. Yapısında bulunan girinti ve çıkıntılar kendi içinde farklı adlandırılır. Kabartılı kısımlarda oluşan bölgeye “girus” denir. Kıvrım anlamına gelen bu kelime sırtların arasında kalır ve kıvrımları belirginleştirenin ismi de “sulkus“tur.  Diğeri de fissürdür‘dür. Söz edilen kısımlar adlarını bulundukları kısımda bulunan kafatası kemiklerinden alır. Örneğin flortal kısımda yer alan bölgeye “flortal lob” denir. Flortal lobun arkasında kalan, sarı renkli diğer yapının adı kafatasında parietral noktaya geldiği için “parietral lob” olarak adlandırılır. Frontal Lob’dan belirgin fissür ile ayrılan bölgeye de “tempral lob” ya da “şakak lobu” denir. Çünkü şakak kemiğine komşudur. Son olarak da beynin son bölgesinde yer alan oksipital kemiğe denk gelen, “oksipital lob” denilen kısım vardır. Beynin önemli noktasını oluşturan Serebral Korteks beyindeki belirtilen dört kısımdan oluşmuştur. Bölümlerin belirli özellikleri ise şunlardır:

1. Serebral Korteks: Sinir Sisteminin en karmaşık kısmıdır. Bununla birlikte tüm sinir sisteminin en karmaşık işlemleri ve işlevleri Serebral Korteks’in sorumluluğu altındadır. Bu nedenle Serebral Korteks’in çok sayıda görevi bulunur. Beynin sağ ve sol taraflarında çapraz ilişkilerini de düzenleyen sistem buradan kaynaklanır. Göze sağ taraftan gelen bir fotoğraf sol işlevi harekete geçirirken; sol tarafta algılanan diğer ışık sağ işlevde algılanır.
2. Somatosensotriyel: Vücudun bir tarafında çıkan bilgi sinyalleri sinir sistemi üzerinde ilerleyerek beynin tam tersi tarafına ulaşır ve burada analiz edilir. Örneğin sağ bacağa temas eden bir cismin sıcaklığı bu bölgedeki reseptörler tarafından algılanır ve toplanan bilgi sinirler aracılığıyla Serebral Korteks’e ulaştırılır. Gerçekleşen işlem sayesinde cismin sıcaklığı hissedilir, bilinç düzeyinde algılama oluşur. Serebral Korteks’in sağ veya sol lobisine gelen herhangi bir bilgi her iki lobide de tanınır. Vücut ile beyin bilgi akışı bu nedenle çaprazdır. İskelet kasları ve motor sistemi için de aynı durumlar geçerlidir. Serebral Korteks’in kırmızı kısmında bulunan çizgiler motor işlevini yürütür. Kırmızı çizgiler beynin sol bölümünde yer alır, vücudun sağ iskelet kısmını yönetir. Serebral Korteks’ten gelen komutlar omuriliğin altındaki motor nöronlara, oradan da kas hücrelerine ulaşır. Örnek vermek gerekirse, vücudun sağ bacağı, beynin sol kısımı loblarından yönetilir.

Serebral Korteks’in genel olarak özelliklerine bakılacak olursa, üstlendiği işlevlerin türüne göre ikiye ayrılır. Birinci kısımda temel düzeyde duyusal ve motor işlevleri yürüten “birincil” ya da “primer korteks“, diğeri de “bağlantı korteks“idir. Bu bölümde farklı kaynaklardan toplanan bilgiler çok daha karmaşık işlemlere ve işlevlere dönüştürülmek üzere birbiriyle ilişkilendirilir.

Primer Motor Korteks’e tekrar dönmek gerekirse, temel hareket işlevlerini yerine getirir. Hareketlerin planlanması gibi pek çok karmaşık işlevi yerine getirmek için “bağlantı motor korteks”leri devreye girer. Bağlantı korteksleri birer Üst Düzey Bilgi İşletim Sistemi olarak düşünülebilir. Somatosensoriyel ve görsel bilgiler gibi farklı kaynaklardan edinilen bilgiler bağlantı korteksinde birbiriyle ilişkilendirilir. Böylece insan yapısı oluşur. Bu yapıda bilinç, biliş ve duygular yer alır. Örneğin düşünceleri kelimelere, kelimeleri düşüncelere dil bilgisiyle biliş çevirir. Bu beceri çoğu insanda beynin sol yarım küresindeki zihinsel faaliyetlere bağlıdır. Bunun yanında dil işlevlerinde beynin her iki yarım küresini ya da ağırlıklı olarak sağ yarım küresini kullanan kişiler de vardır. Ancak nadiren gözükür. Lisan becerisi beynin sol yarım küresinin sorumluluğundadır.

Serebral Korteks’in son olarak önemli görevlerinden biri de “dikkat” konusudur. Serebral Korteks’in her iki tarafında dikkat adına görev üstlenen bölgeleri vardır. Fakat birçok insanda iki yarım küredeki serebral kortekste cereyan eden dikkatle ilgili faaliyetler vücudun her iki tarafını kapsarken, kimi insanlarda beynin sol yarım küresi ağırlıklı olarak vücudun sağ tarafını ilgilendiren işlevini yerine getirir.

Sonuç olarak; Serebral Korteks sinir sisteminin önemli yapısını oluşturan yapılardan biridir. Dil işlevlerinden, ayak ve kol kontrollerine kadar tüm işlevlere yardımcı olması bakımından vazgeçilmezdir. Beynin yapısını oluşturmada ve hareket etmesinde Serebral Korteks, vücudun diğer yapılarında olduğu kadar işlevsel ve önemlidir.

Editör: semra – 09.09.2023