Latince Nasıl Ölü Bir Dil Haline Geldi?

Şu an Latincenin bilimde kullanılmasına karşın bu dili konuşan birilerine rastlamamız pek olası değil. Peki Latince gerçekten yok mu oldu yoksa ilk formunu mu yitirdi?

Antik Roma’da kullanılan bu dilin tarihi Roma İmparatorluğunun çöküşü ile Roman Dillerine dönüştü, dallara ayrıldı. Etimolojiye ilgi duyan insanlar Virgil’in Aeneid’ini orijinal dilinde okumak isteyenler Latince dersleri almaya devam edip bilim adamları hala bu dili inceliyorlar. Bu bağlamda tamamen yok olmuş bir dil olduğunu söyleyemesek de onu konuşan spesifik bir topluluğa rastlanmadığından (Her ne kadar Vatikan resmi 2. dilde onu gösterse de) konuşma dili olarak yitip gitmekte olduğunu söyleyebiliriz.

Aslında tam olarak bu dilin ölmesinin hangi tarihlere olduğunu bulmak imkansıza yakın. Roma imparatorluğu düştüğünde bile Avrupa’da kullanılan bu dilin tarihçilere göre ne zaman öldüğünü söylemek zor olduğundan tarihçiler bu dilin evrimleştiği konusunda hemfikir.

Darmouth Üniversitesi Dil bilimcisi Tim Pulji;

“Aslında Latince, konuşulmayı hiçbir zaman bırakmadı. İtalya, Galya, İspanya ve başka yerlerde insanlar tarafından konuşulmaya devam etti; fakat yaşayan bütün diller gibi o da zaman içinde değişikliğe uğradı.”

şeklindeki söylemiyle bu görüşü destekliyor.

Fransızca, İtalyanca, Portekizce, Rumence ve İspanyolcanın da dahil olduğu bu dillerin aslında Roma dilleri adı altında toplanabileceğinden kökenlerinin Latince olduğunu anlayabiliriz.

Örnek olarak; nasıl Orhun Abidelerini her ne kadar Türkçe olmasına rağmen okuyup anlamak için filologlara ihtiyaç duyuyorsak veya İngilizlerin modern edebiyatın ilk formlarında yazılan Shakespeare’ı okuduğunda anlayıp Beawulf destanlarını nasıl anlayamıyorlarsa bu durum da aynı şekilde açıklanıyor.

İnsanları Latin dilinin öldüğünü düşündüren şeyin de bu kısımda olduğunu görmek mümkün. Orta İngilizce modern İngilizce’ye dönüşürken, Latince altında birçok dili barındıran geniş bir kavram haline geldi. Ana hattının kullanılmasına da zamanla gerek kalmadığı düşünüldüğünde de bu kanıya varmak çok olası.

Her ne kadar binlerce yıl öncesinden bahsediyor olsak da günümüzde bu tehlikede olan birçok dil var ve dillerin ölmesi artık antik bir olgu olmaktan çıkmış durumda. Aslında bu birçok yerel dillere olan şey. Tim Puiju’ya göre Orta Doğu bu olgu için sıcak nokta niteliği taşıyor. Toplumun büyük bir kısmının konuştuğu dili konuşmayan yerlilere damga vuruluyor ve zamanla yerel diller okutulmamaya başlanıyor ve etnik temizliğin acımasız bir şekilde azınlıklara uygulama önlemleri ile dilleri unutulmaya yüz tutuyor. UNESCO’nun verilerine göre bugün 7000 adet konuşulan dünya dilinin en az yarısının bu yüzyıl bitmeden öleceği aktarılıyor.

Şimdide bazı Latince cümlelere bakacak olursak:

Ars longa, vita brevis – Sanat uzun, hayat kısa.

Si vis pacem para bellum – Barış istiyorsan savaşa hazır ol.
Homo homini lupus – İnsan insanın kurdudur.
Cogito ergo sum – Düşünüyorum öyleyse varım.
Hominem te memento – Sadece insan olduğunu hatırla

Pro patria et gloria – Vatan ve şeref için.
Ego sum qui sum – Neysem oyum.
Ars longa, vita brevis, occasio praeceps, experimentum periculosum, iudicium difficile – Sanat uzun, hayat kısa, fırsat geçici, deney yanılabilir, karar zor.
Plaudite amici, comedia finita est – Alkışlayın dostlar, oyun bitti.
Amor omnia vincit – Aşk her güçlüğü yener.

Ana soruya gelecek olursak; Latince aslında ölmedi, sadece evrimleşti.

Kaynaklar: 

www.livescience.com

www.mentalfloss.com

https://sirazduvari.com/latince-kelimeler-ve-cumleler/

Editör: Zehra Garipli – 29.08.2022