Dünyanın Ortak Yapay Dili: Esperanto

Yazar BetikOku 5 Eylül 2022, 18:23 5.2B Görüntüleme

Merhaba Sevgili Dergio okurları; bu yazımda insanlığın ortak yapay dil arayışlarından birisi olan “Esperanto“yu konu edindim. Gelin hep beraber bakalım neymiş bu Esperanto?

Tarih boyunca insanoğlu birbirleriyle konuşarak anlaşmanın yollarını aradı durdu. Dünya üzerinde 6 bin canlı dil varlığından dolayı insanların birbirleriyle iletişim kurmaları hep sıkıntılı bir hal aldı. İşte bu sıkıntıyı çözmek için birçok bilim insanı bu soruna çare aradı ve çareyi tüm insanları ortak bir dil çatısı altında toplamaya karar vererek bulduklarını düşündüler.

Bu düşünce uğrunda 1000’in üzerinde yapay dil ortaya çıkardılar. Bu uydurma dillerin birçoğu istenilen amaç doğrultusunda başarılı olamadı. İçlerinde yalnız bir yapay dil diğerlerinden daha iyi bir konum elde etti. İşte bu dil Esperanto dilidir.

Esperanto Dili, Tarihler 1887 yılını gösterdiğinde Polonyalı göz doktoru Ludwik Lejzer Zamenhof tarafından meydana getirildi. Bu yapay dilin gerçek adı “Lingvo Internacia’dır”. Fakat Ludwik Lejzer Zamenhof, Esperanto’yu tanıttığı 1887 tarihli Unua Libro adındaki kitabında kendisinden Doktor Esperanto (Dr. Umutlu) takma adıyla bahsetmiş ve zamanla bu yapay dil de “Esperanto” adıyla anılır hâle gelmiştir.

Ludwik Lejzer Zamenhof’un yaşadığı bölgede insanlar Rusça, Lehçe ve Yidiş gibi farklı diller konuşuyorlardı. İnsanların birbirleriyle daha rahat iletişim kurmaları amacıyla hareket eden Zamenhof, 16 Ana Kuralı bulunan ve sözcüklerin kökenlerini daha çok Avrupa dillerinden alan Esperanto’yu oluşturdu.

Esperanto’nun simgesi yeşil zemin üzerindeki beyaz kare içindeki yeşil yıldızdan oluşan Esperanto bayrağı’dır.

Kısa zamanda Esperanto kendine hatırı sayılır bir hayran kitlesi buldu. Londra, Massa ve Viyana Kütüphaneleri Esperanto dilindeki kitaplarla doldu. Milano şehrinde bir grup Esperanto edebiyatçısı Literatura Foiro dergisini çıkarmaya başladılar.

Esperanto’nun çığlığı Osmanlı İmparatorluğu topraklarında da yankı buldu. Esperanto’nun Ansiklopedisi olan Enciklopedio de Esperanto’nun Turkujo maddesinde Selanikli Arama, Giresunlu Katenesyan, İstanbullu Kedami ve Aydınlı Mehmet Cevdet Bey Esperanto’nun Osmanlıdaki öncüleri olarak yer almıştır.

İstanbul’da ve İzmir’de 1909 ila 1910 yılları arasında ufak bir Esperanto grubu oluşmuş durumdadır. 1920 Yılında İstanbul Rumlarından Anakreon Stamadias Beyoğlu semtinde Sakız Ağacı sokak, Ağa Camii, no:8 adresine kayıtlı Esperanto Cemiyeti’ni kurdu.

Günümüz Türkiye’sinde ise Esperanto üzerine Hayrettin Dural’ın Çalışmaları bulunmaktadır. Meraklıları için Esperanto Türkçe Sözlük adlı eserini tavsiye ederim.

Esperanto hiçbir devirde dünyanın ortak yapay dili olamadı. Esperanto’ya getirilen en büyük eleştiriler dilin gramerinin ve sözcük dağarcığının tamamen Avrupa dillerinden alıntı olmasıdır. Bu durum Avrupalı insanların Esperanto’yu öğrenmelerinde kolaylık sağlarken farklı ulustan insanlar için Esperanto tarafsız ve evrensel değildir.