İzlediklerimizi Ve Okuduklarımızı Neden Hatırlayamıyoruz?

Günlük hayatta bir film bir kitap adı geçer okumuşsunuzdur ama aklınızda karakterlerin bile ismi zor kalmıştır. Tavsiye isteseler veremezsiniz anlat deseler olay örgüsü aklınızdan uçup gitmiştir bile. Oysa çok sevdiğiniz bir diziydi, favori kitabınızdı… Bu can sıkıcı durumun oluşmasının birçok sebebi var. O zaman bilimin ışığında bu nedenleri sıralayalım.

Bu tür şeylerle karşılaştığımızda aklımıza gelen ilk şey “hafızam kötü mü” veya “zihnimde bir problem mi var” gibi sorulardır. Ama endişe edilecek bir şey yok çünkü hafızanız sadece sekteye uğramış. Hopkins Üniversitesi nörobilimcisi David J. Linden’ şöyle karşılıyor bu durumu “her durumda en ufak şeyleri bile hatırlayan çevik hafızalı insanlar var çünkü herkesin hafıza becerileri farklı.  Ayrıca ekliyor: “Hatırlayamama, unutma durumları, hafızanın sadece hangi kısmı ile ilgili değil ne derecede çevik olduğu ile de ilgilidir.” Fakat şu da ilginç bir gerçek ki güçlü hafızaya sahip olan bireylerin bile bu durumu çokça yaşıyor. Peki neler sebep oluyor?

• Odaklanmama

Film başladı veya kitabı açtınız fakat 4-5 dakikada bir dikkatiniz dağılıyor, tekrar başlıyor ve bu durumu tekrar tekrar yaşıyorsanız aslında bellekteki bilgileri geri getirmenin önüne en büyük taşı koyuyorsunuz demektir. Tabii karakteri merak edip araştırmak için duraksadığınızda ve yeni bilgiyle dizi/kitaba geri döndüğünüzde durum tam tersi olabilir. Yine de bana bir şeyler katsın endişesi bulunduruyorsanız yapımı derince düşünüp kendinizle bağdaştırıp özdeşleştirmek en iyisi olacaktır. Arkadaşlarınızla da kritiğini de yapınca bu durum sorun olmaktan tamamen çıkıyor.

• İçerik Tüketme Alışkanlığı (Binge Watching)

Zihnimiz biraz savurgandır ve yeni şeyler tükettikçe eskileri çok geriye iter. Bu tekrar tekrar yapılan davranışlar beynimizde genel bir havuz oluşturur ve her şey oraya atılır. Tekrar edilmedikçe veya kullanılmak için yüzeye çıkmadıkça derinlerde kaybolmaya yüz tutar. Tıpkı şu an viral olan videoları o hafta çokça hatırlayıp gülüp daha sonra aklımıza bile gelmemesi gibi (Tik-Tok işleyiş şekli).O kadar sayısız paylaşıma maruz kalıyoruz ki hatırlanmak için belleğe oturacakken başka birisi geliyor, daha sonra başkası. Bir dizi izleyeceksek de sindire sindire günde 1-2 bölüm izlemek yerine bir oturuşta tüm sezonu bitiriyoruz. Böylece tükettiğimiz içerikler hafızamızdaki daha uzun belleğe atıyor. Aslında bu her ne kadar bir detayı hatırlamamızı zorlaştırsa da karma belleğe sahip olmamızı sağlayıp genel bir bilgi birikimi oluşturabilir.

• Google’lama Rahatlığı

Artık içeriği hatırlayabilme zorunluluğumuzun olmayışı bile bizi o kadar rahatlattı ki sürükleyici diye diye hafızamızdan akıttık tüm o hatırlanası sahneleri. Hafızamızı biraz olsun zorlamak yerine her aklımıza geleni hatırlamaya çalışmadan arama motoruna yazmak okuduğumuz sitede farklı bir şey görmemize sebep oldu, onu okurken farklı bir şey ilgimizi çekti derken daldan dala atlayıp ilk ne için Google’ı açtığımızı bile unuttuk. Kafamızda kalan ise en son girdiğimiz alakasız bir paylaşım olarak kaldı.

Aslında her ne kadar bunlar değiştirilmesi, düzeltilmesi gereken sorunlar gibi görünse de ortada hiçbir problem bile olmayabilir. Anlık hatırlayamama sorunumuz bizi o filmi hiç başlatmamış, o kitabın kapağını hiç açmamışız gibi yanıltmasın. Hayatımızı değiştiren o filmdeki hatırlanmayan ayrıntılar hala hayatımızı değiştiren film olduğu gerçeğini değiştirmiyor. Bilinçaltımıza hepsi aslında işlenip kodlandı bile.

Editör: Fatih Düz – 11.11.2022