Sümeyye Özmen
1896’da genç Albert Einstein, Zürih’teki Politeknik Enstitüsüne girdi. 17 yaşındaki öğrenci, okulun fizik ve matematik bölümünde dört yıllık bir programa başlıyordu. O yıl bölüme kabul edilen beş akademisyenden sadece biri -Mileva Marić- bir kadındı.
Kısa süre sonra iki genç fizik öğrencisi birbirinden ayrılamaz hale geldi. Mileva Marić ve Albert Einstein birlikte araştırmalar yapıp makaleler yazdılar ve kısa sürede aşık olmaya başladılar. Einstein, Marić’e yazdığı bir mektupta, “Seni bulduğum için çok şanslıyım” diye yazdı, “Benim dengim olan ve benim kadar güçlü ve bağımsız olan bir yaratık! Senden başka herkesle yalnız hissediyorum.”
Ama Einstein’ın ailesi Mileva Marić’i asla onaylamadı. Ve ilişkileri kötüye gittiğinde, Einstein karısına sırtını döndü. Çığır açan keşifleri üzerindeki çalışmaları için karısının çok önemli fikirlerini kullanmış olabileceği konusunda iddialar mevcut.
Mileva Maric Kimdir?
Mileva Marić 1875’te Sırbistan’da doğdu. İlk yıllarından itibaren parlak bir öğrenciydi ve hızla sınıfının zirvesine yükseldi. Scientific American’a göre, 1892’de, babası Eğitim Bakanı’na bir muafiyet için dilekçe verdikten sonra Marić, Zagreb’deki lisesinde fizik derslerine katılmasına izin verilen tek kadın oldu.
Sınıf arkadaşlarına göre, Marić sessiz ama parlak bir öğrenciydi. Daha sonra, Politeknik Enstitüsü’nde fizik okuyan beşinci kadın oldu.
Mileva Marić’in Zürih’te fizik okumaya başladığı ve Albert Einstein ile tanıştığı 1896 yılına ait bir fotoğrafı.
1900 yılında lisans programlarının sonunda Mileva Marić, Albert Einstein’dan daha yüksek notlar aldı. Einstein uygulamalı fizikte bir puan alırken, Marić mümkün olan en yüksek not olan beş puan aldı. Ancak sözlü sınavlar sırasında yetersiz kaldı. Erkek profesör, Marić’in sınıfındaki dört erkeğin her birine 12 üzerinden 11 puan verirken, Marić beş puan aldı. Einstein mezun oldu. Maric mezun olamadı.
Derece almasına rağmen, Einstein’ın bir işi yoktu. Çift, Marić için iyi bir dereceye ve Einstein için bir işe kapı açacağını umarak birlikte araştırma yaptı. Einstein, Marić’e “Eşim için bir doktora sahibi olmaktan ne kadar çok gurur duyacağım” diye yazdı.
Yine de ilk makalelerinde yalnızca Einstein’ın adı yer aldı.
Einstein, Marić’e onunla ancak çalışabileceği bir işi olduğunda evlenebileceğini söyledi. Ancak ailesi bütün bu uğraşlara rağmen bu ilişkiye şiddetle karşı çıkmaya devam etti.
Einstein’ın annesi, “30 yaşına geldiğinde, o zaten yaşlı bir cadı olacak,” diye yazdı. Çünkü Marić ondan neredeyse dört yaş büyüktü. Einstein’lar, topal bir Sırp entelektüelin ailelerine katılmasını istemiyorlardı.
Mileva Maric’in Plansız Hamileliği
1901’de Albert Einstein ve Mileva Marić, çarpıcı bir araştırma projesi üzerinde çalışıyorlardı. Washington Post’a göre, Einstein ortağına şöyle yazdı: “İkimiz birlikte göreli hareketle ilgili çalışmalarımızı muzaffer bir sonuca ulaştırdığımızda ne kadar mutlu ve gururlu olacağım!”
Einstein’ın özel görelilik kuramı haline gelecek olan bu çalışma, onu tarihteki en ünlü fizikçilerden birine dönüştürecekti.
Ancak planlanmamış bir hamilelik, Marić’in Einstein’ın araştırma ortağı olma rolünü rayından çıkardı. Ve Einstein bir iş bulana kadar onunla evlenmeyi yine reddetti.
Albert Einstein ve Mileva Marić, 1904 dolaylarında ilk oğulları Hans Albert ile birlikte.
Çaresiz, Marić sözlü sınavına tekrar girdi. Ve yine, bir erkek profesör onu hayal kırıklığına uğrattı. Okulu bıraktı ve doğum yapmak için Sırbistan’a döndü. Çocuğu Lieserl Einstein, tarihi kayıtlarda yok. Büyük olasılıkla, Lieserl öldü ya da bir aileye evlatlık olarak verildi. Sonunda Einstein, 1902’de bir İsviçre patent ofisinde iş buldu ve ertesi yıl Marić ile evlenmeyi kabul etti.
1904 ve 1910 yılları arasında, Marić iki oğlu Hans Albert ve Eduard’ı doğurdu. Araştırmalarında kocasının yanında çalıştı ve Einstein, “mucize yılı” olan 1905’te beş makale yayınladı.
Perde arkasında, Mileva Marić rakamları hesapladı, teorileri tartıştı ve kocası için notlar yazdı. Marić, Zürih’te öğretmenliğe başladığında ders notlarını yazdı. Fizikçi Max Planck, Einstein’a bir soru ile ulaştığında, Marić cevap yazdı.
Kocası daha ünlü hale geldikçe, Marić bir arkadaşına “Şöhretin insanlığı üzerinde zararlı bir etkisi olmamasını umuyorum ve diliyorum.” dedi.
Albert Einstein’ın Karısı ve Gözden Kaçırılan Ortaklıkları
1912’de Einstein evliliğinden vazgeçmişti. Daha sonra evleneceği kuzeni Elsa Einstein Lowenthal ile bir ilişkiye başladı. Einstein, Lowenthal’e yazdığı mektupta Mileva Marić’i “düşmanca, mizahtan yoksun bir yaratık” olarak nitelendirdi. Ayrıca şunu da itiraf etti: “Eşime işten çıkaramayacağım bir çalışan gibi davranıyorum. Kendi yatak odam var ve onunla yalnız kalmaktan kaçınıyorum.”
Einstein ve Maric ayrılığı tartıştılar. New York Times, evlilikleri tehlikedeyken Einstein’ın 1914’te bir uzlaşma teklifinde bulunduğunu bildiriyor. Marić’in şartlarını kabul etmesi halinde, Einstein evliliğe devam edecekti.
Şartlar şu şekildeydi;
1. Giysilerimin ve çarşaflarımın düzenli olmasına dikkat edeceksin.
2. Odamda günde üç öğün yemek servisi yapılmasını sağlayacaksın.
3. Benimle olan tüm kişisel ilişkilerden, sosyal görünümleri korumak için gerekli olmadıkça vazgeçeceksin.
Einstein ayrıca, “Benden hiçbir sevgi beklemeyeceksin. Senden istediğimde itiraz etmeden hemen yatak odamdan çıkmalı ya da ders çalışmalısın.”
Çift nihayet 1919’da boşandı. Marić, boşanma belgesinde Einstein’ın Nobel Ödülü kazanması durumunda parayı alacağını belirten bir madde üzerinde ısrar etti.
Altı yıl sonra Einstein sözünden dönmeye çalıştı. Marić, araştırmasına katkılarını kanıtlayabileceğini ima ederek itiraz etti. Einstein eski karısına şöyle yazdı: “Birisi tamamen önemsiz olduğunda, bu kişiye mütevazı ve sessiz kalmaktan başka söylenecek bir şey yoktur. Sana tavsiyem budur.”
Mileva Maric’in Ölümü Ve Bugüne Bıraktığı Mirası
Mileva Marić, boşandıktan sonraki on yıllar içinde geçimini sağlamak için mücadele etti, ancak Einstein sonunda Nobel Ödülü’nü bugünün parasıyla yaklaşık 500.000 dolar verme sözünü tuttu.
Marić’in son yıllarında kendini şizofreni ile mücadele eden oğlu Eduard’a bakmaya adadı . Marić’in ölümünden sonra Einstein, Eduard’ın bir akıl hastanesinde yalnız olduğundan yakındı.
“Keşke bilseydim, bu dünyaya asla gelmezdi.” diye yazmıştı Einstein. Eduard öldüğünde babası onu 30 yıldır görmemişti.
Mileva Marić ve iki oğlu Hans Albert ve Eduard, c. 1914. Kudüs İbrani Üniversitesi, İsrail
Marić, Einstein’ın kariyerine başlamasını mümkün kıldı. Ancak bunu yapabilmek için bilim adamı olarak çalışma hayallerinden vazgeçmek zorunda kaldı. Einstein, ilk karısından bıkınca onu bir kenara attı.
Mileva Marić hayatı boyunca hiç itibar görmemiş olsa da, ölümünden sonra bilim adamları Einstein’ın ilk karısını, bilim mirasına kritik bir katkıda bulunan kişi olarak işaret ettiler.
Editör: Sümeyye Özmen – 10.08.2022
Bu içerik hakkında ne düşünüyorsunuz? Yorum yapabilir, oy kullanabilir ya da tepki seçebilirsiniz. Gönderinizi oluşturun!
Güzel bir yazı kaleminiz ışıldasın
Güzel bir içerik olmuş
Her başarılı erkeğin arkasında bir güçlü kadın vardır 🙂
Kadınlar olmasa kimden ilham alacaklar bilmiyorum. İlham perileri gibiyiz 🙂