içinde

Ortaçağ Engizisyonu: Ortaya çıkışı ve gelişimi

Ortaçağ Engizisyonu, Güney Fransa bölgesinde ortaya çıkan Katharlar başta olmak üzere, sapkınlıkların gelişimi sonucunda ortaya çıkmıştır. Kilise ilk olarak sapkınlığı bastırmaya çalışsa da başarılı olamaz. XIII. yüzyıldan itibaren sapkınlar ”şeytanın müritleri” olarak görülür. 1230’lu yıllarda ortaya çıkan karar ile Papalık Engizisyonu, Dominiken tarikatına emanet edilir. Böylelikle engizisyonun faaliyetleri giderek sertleşir.

SAPKINLIKLAR VE MAHKEMENİN ORTAYA ÇIKIŞI

Kilisenin gücünü eleştiren heterodoks gruplar, XI. yüzyıldan itibaren Fransa, İtalya ve Almanya’da varlığını gösterir. Bu sapkın hareketlerin başında Gioacchino da Fiore (y. 1130-1202), Pierre Valdo (y. 1140-1217) ve Katharizm akımının temsilcileri bulunmaktadır.

Bu sapkın grupların Kilise hiyerarşisine karşı tavırları dönemin insanları tarafından desteklenmiştir ve üye sayıları her geçen gün artmaktadır. Buna karşın Katolik teologlar bu hareketleri hapsedecek düşünceler ortaya koyarlar.

İlk Engizisyonlar piskoposluk ve papalık olarak iki türe ayrılmıştır. Papa III. Lucius (1181-1885) ve K. Roma İmparatoru I. Friedrich (y. 1125- 1190) arasında hazırlanan bir emirname ile dinsel iktidar ile siyasi iktidar aynı amaç için bir araya gelir. Kilise ilk dönemlerde kan dökemez ama sapkınları mahkum edebilecek farklı yollara başvurur. Mesela, sivil iktidarın hükmü ve yargılama gücü kullanılır. Ancak bu süreç piskoposlar tarafından başarılı olarak ilerletilemez. Bu yüzden Papa III. Innocentius döneminde (1198-1216) 1999’da yeni bir emirname yayınlanır. Bu emirname ile birlikte Papalık, siyasi iktidardan daha üstün tutulur. Böylelikle sapkınlıkla olan mücadelede yeni bir dönüm noktası yaşanır. Papalık, siyasilerin üzerinde üstünlük kurarak onları kendi amaçları için kullanmaya başlar. Aksi taktirde siyasi iktidarların meşruiyeti ellerinden alınır.

Papanın teşviki ile birlikte, özellikle Katharları ortadan kaldırmak için 1209’da Haçlı Seferi ilan edilir. Papa III. Innocentius, 1215’te düzenlenen IV. Lateran Konsilinde sapkınlıkların sadece kılıçla ortadan kalkmayacağı, vicdanların da temizlenmesi gerektiğini açıklayarak yılda en az bir defa günah çıkartma zorunluluğu getirir.

III.Innocentius’tan sonra Engizisyon örgütlenmesi Roma Hukukundan ayrılır ve Engizisyon Mahkemeleri kurulur. IX. Gregorius (1227-1241) 1232’den itibaren Engizisyonu, Dominikenler başta olmak üzere dilenci tarikatlara devreder. Kuruma ilk atanan Vaiz Keşişler olur. Bu yargıçlar acımasızlıklarıyla ünlenir. Sapkınlara ve sapkın olduğuna inanılan kişilerin özel mülklerine el koymaya başlarlar ve istismar olaylarına başvururlar. Bundan dolayı bu yargıçlara karşı çeşitli bölgelerde isyanlar ortaya çıkar.

Papalığın sapkınlar üzerine ilk zaferi böyle gerçekleşir. Varlığını devam ettirmeye çalışan sapkınlar da her türlü kamusal hizmetten muaf kalır. Böylelikle tek seçenekleri yasadışı olmaktır.

HUKUKİ DÜZENLEMELER SONRASI ENGİZİSYON 

Papalık XIII. yüzyılın ikinci yarısından başlayarak kesin kurallar yayınlar. 1252’de Papa IV. Innocentius (1243-1254) yayınladığı bir fermanla, yargılanan sapkınlara işkence edilmesini serbest kılar. Ayrıntılı bir literatür gelişir ve yargılamada uyulacak kurallarla ilgili rehber kitapçıklar yazılır. Bu rehberlerin en ünlüsü -popüler kültürde, U. Eco’nun ‘Gülün Adı’ adlı eserinde ve 86 yapımı filminden tanıdığımız- Bernard Gui’dir (y. 1261-1331). 1267’den itibaren Yahudiler hedef alınır.

XIV. yüzyılda ise Papalık, siyasi amaçlarla Engizisyona başvurmaktan geri durmaz. Viscontiler ve Ghibellinler tutarsız nedenlerle yargılanır. Papa V. Clemens döneminde (1305-1314) Fransa kralının da isteği ile Tapınak Şövalyeleri hapsedilir ve tarikatın mal varlığına el koyulur. 1314’te tarikatın son efendisi De Molay ve son üyeleri Paris’te yakılarak idam edilir.

Engizisyonun son kurbanları sadece sapkınlar olmamıştır. İlerleyen yüzyıllarda oklar, Avrupalı Müslüman ve Yahudilere dönmüştür. Engizisyon, özellikle İspanya İmparatorluğu’nun İber Yarımadasındaki ”Reconquista” yani Yeniden Fetih hareketinin en büyük silahı olmuştur.

Editör: Fatih Düz – 22.06.2022

Bu içerik hakkında ne düşünüyorsunuz? Yorum yapabilir, oy kullanabilir ya da tepki seçebilirsiniz. Gönderinizi oluşturun!

Rapor Et

Meraklı

Ayberk Toy tarafından yazıldı

Makale YazarıÜyelik Yılı

Ne düşünüyorsun?

Yorumlar

Bir yanıt yazın

    Instagram Reels | Popüler 10 Şarkı

    Altmışlar, Bitler ve Felsefeler