Bir Bulgar Geleneği | Marteniçka Hakkında Bilmeniz Gerekenler

• Marteniçka’nın kökeni, Proto-bulgarlar ve bilinen en büyük Bulgar hükümdarı Asparuh Han‘dan gelmektedir.

Efsaneye göre Asparuh, Hunlar onun anavatanını yenip kız kardeşi Huba’yı alıp götürdükten sonra Bulgarlar için yeni topraklar aramak üzere batıya yönelir. Günümüz Bulgar topraklarına gelir ve bir şahinin kanatları üzerinde kız kardeşine bir mesaj gönderir (bazı versiyonlarda bir güvercin olarak anlatılır).

Asparuh ona Tuna’nın güneyinde bir cennet bulduğunu ve oraya yerleşeceğini yazar. Huba kaçar ve dönüşünü müjdelemek için şahine beyaz ipek bir iplik bağlar. Şahin onu yeni topraklara götürür ama bir düşmanın oku kuşa denk gelir ve iplik kırmızıya döner. Asparuh, kardeşinin hayatta olduğu müjdesinin ardından ipten parçalar kopararak askerlerin ellerine bağlar.

Daha sonra Bulgaristan’ın birliğini korumak için iki rengin asla ayrılmaması emrini verir. O zamanlar yeni yıl 1 Mart 681’dir. İpek ipliğe mart ayı nedeniyle marteniçka adı verilir. O zamandan beri kırmızı-beyaz iplik, Bulgarların ilk anavatanından bir hatıra olarak dünyanın dört bir yanındaki Bulgarları birbirine bağlıyor.

• Martenitsa, Bulgarca mart ayı anlamına gelen kelimeden veya halk efsanelerinin söylediği gibi, Büyükanne Marta veya Baba Marta adlı modu çok hızlı değişen ve bir gün güneşli bir gün soğuk ve bulutlu havası olan marta yansıyan kızgın yaşlı bir kadından türemiştir.
• Baba Marta folkloru, bir bahar tatilinden sonra dondurucu bir hava değişikliğine atıfta bulunduğu güney ve doğu Sırbistan’da da mevcuttur. Rumen tatili Mărţişor, Baba Marta ile akrabadır.
• Baba Marta gülümsediğinde, hava güneşli ve ılıktır. Fakat, sinirlendiğinde soğuk daha uzun sürer ve kar bile yağabilir.
• Bulgarlar, marteniçkanın kırmızı ve beyaz renklerini takarak Baba Marta’dan merhamet dilerler. Kışın çabucak bitip baharı getireceğini ve yeni tarım sezonunun sağlıklı ve bol olacağını umarlar.
• Her 1 Mart’ta Bulgarlar Martenitsi‘yi değiş tokuş eder ve bunları bir düğüm halinde birbirlerinin bileğine bağlar ve kendilerine “Mutlu büyükanne Marta” dilerler. Bu, birine iyi şanslar, sağlık ve doğurganlık dilemenin eşsiz bir yoludur.
• Marteniçka her zaman hediye olarak verilir. Kendinize bir marteniçka almayın, birinin size hediye olarak vermesini bekleyin.
• 1 Mart’ta havanın nasıl olduğuna bağlı olarak, yıl boyunca şans değerlendirilir. Hava güneşli ve sıcaksa şans bizden yana olacaktır; hava soğuk ve karanlıksa, iyi şans kıtlığı görmeye hazırlanın. Aynı şekilde bazıları 1 ve 22 Mart arasında bir gün seçer ve o günün hava şartlarına göre yılını değerlendirir.
• Geleneğe göre, yılın ilk leyleğini gördüğümüzde marteniçka’nın çıkarılmasını ve püsküllerin büyük bir taşın altına yerleştirilmesi gerekmektedir. Dokuz gün sonra taşın altında ne tür böceklerin toplandığını kontrol ederiz. Ne kadar çok olurlarsa, yeni tarım mevsiminde doğurganlık o kadar artar.
• Aynı geleneğin farklı versiyonlarında marteniçka bir nehre atılır, böylelikle hayatımızdaki her şey yolunda gider.
• Çoğu insan marteniçkalarını meyve ağaçlarına bağlar. Böylelikle, ağaca sağlıklı ve bol hasat verirler.
• 2020 yılında yaklaşık 15 milyon marteniçka Bulgaristan’daki insanların arasında değiş tokuş edilmiştir.

Editör: Doruk Adakoğlu – 02.03.2023