Karadeniz Ereğli ve Herkül Efsanesi

Genellikle Herkül Efsanesi anlatılırken kimse Herkül’ün Karadeniz Ereğli ve Cehennemağzı Mağaraları‘yla olan ilişkisini bilmez. Aslında Herkül’ün en önemli 12 görevinin 12.si Cehennemağzı Mağaraları’nın kapısında duran 3 başlı yılan kuyruklu köpek Kerberus‘u yakalamasıdır. Fakat bu mit anlatılırken genellikle Cehennemağzı Mağaraları yeraltı dünyası olarak geçer ve mağaraların Karadeniz Ereğli’de olduğu belirtilmez.

Herkül Kimdir?

Yunan mitolojisinde Herakles, Roman mitolojisinde ise Hercules olarak geçen Herkül, en önemli Yunan-Roman efsanevi kahramanlarından biridir. Herkül, Zeus ve Perseus‘un torunu Alkmene‘nin oğludur. Zeus, Perseid Hanedanlığı’ndan (Perseus’un soyundan gelenler) doğacak bir sonraki erkek çocuğun Yunanistan’ın kralı olacağına yemin eder. Fakat Zeus’un kıskanç karısı Hera tarafından kandırılarak, hasta Eurystheus ilk önce doğar ve kral olur. Herakles büyüdüğünde, Eurystheus’a hizmet etmek zorunda ve ayrıca Hera’nın intikamcı zulmüne de katlanmak zorunda kalır; ilk macerası ise onu beşiğinde öldürmek için gönderdiği iki yılanın boğulmasıydı.

Herakles, Boeotia’da Orchomenus krallığına karşı başarılı olduğu bir savaş açar ve Thebes kralı Creon’un kızı Megara ile evlenir, ancak Hera’nın gönderdiği bir delilik sonucu onu ve çocuklarını öldürerek tekrar Eurystheus’un hizmetkarı olmak zorunda kalır.

Daha sonra Eurystheus, Herkül’e On İki Görev verir. Herkül’ün On İki görevi ise şunlardır:

1. Nemean Aslanını öldürmek
2. Lernaean Hidra’yı öldürmek
3. Keryneia Geyiğini yakalamak
4. Erymanthian Yaban Domuzunu yakalamak
5. Augeas ahırını temizlemek
6. Stymphalian Kuşlarını öldürmek
7. Cretan Boğasını yakalamak
8. Diomedes’in Kısraklarını yakalamak
9. Amazonların Kraliçesi Hippolyte’nin kuşağını almak
10. Geryon’un sığırını yakalamak
11. Hesperides’in altın elmalarını almak
12. Kerberus’u yakalamak

Bu içerikte Herkül’ün 12. görevini işleyeceğiz. Çünkü bu görev aslında Cehenemağzı Mağaraları’nın bulunduğu Zonguldak‘ın Karadeniz Ereğli ilçesinde geçmektedir. Pek bilinmez ama Yunan mitolojisinin en çarpıcı olaylarından biri bu kentte yaşanmıştır.

Herkül’ün 12. Görevi: Kerberus’u Yakalamak

Kerberus yeraltı dünyasının kapısında bekler, ölü ruhların dışarı çıkmasını, yaşayanların ise içeri girmesini engeller. Olimpos tanrılarından Athena ve Hermes, Hades‘ten çaldıkları görünmezlik maskesini Herkül’e verirler ve bu sayede Herkül yeraltı dünyasına görünmeden girer. Sonrasında Kerberus ile boğuşmaya başlayan Herkül, en sonunda Kerberus’u pes ettirir ve yenilgiye uğrayan Kerberus kendi isteği ile kral Eurystheus’a teslim olur. Ancak görev tamamlandıktan sonra Kerberus, zarar görmemiş bir şekilde yeraltı dünyası ve Hades’in yanına gönderilir.

Görünmezlik maskesi ile ilgili bir diğer bilgi de, Acheron vadisinde yapılan kaçak kazılar sonucunda insan yüzüne uyan mermerden yapılmış bir maske bulunduğu ve bu maskenin 1980’li yıllara kadar Karadeniz Ereğli’de yaşayan yaşlı bir vatandaşın evinde bulunduğu anlatılır.

Cehennemağzı Mağaraları

Bu mağaralar Kilise Mağarası, Cehennemağzı (Koca Yusuf) Mağarası ve Ayazma Mağarası olarak 3’e ayrılır:

Kilise Mağarası

Doğal bir mağara olup, kısmen kayaların yontulmasıyla düzleştirilmiş Roma ve Bizans dönemlerinde ibadet yapmak için kilise olarak kullanılmıştır.

Tabanında geometrik ve bitkisel desenli mozaikler bulunmaktadır. Zaman içinde tahrip olan mozaik günümüzde kısmen korunmaktadır. Mağaranın sağ tarafında lahit koymak için bir riş bulunmakta. Kaynaklara göre burada Aziz Nikolas‘ın lahitinin olması gerekmektedir.

Mağara içerisinde Roma ve Bizans Dönemine ait taş eserler ve duvarlarda mum yakmak için nişler mevcuttur. Mağaranın dışında Bizans Döneminde yapılmış kesme taş ve tuğladan ibaret bir duvar bulunmaktadır. Ancak günümüzde bu mağaranın sadece yeri mevcuttur.

Cehennemağzı (Koca Yusuf) Mağarası

Yunan mitolojisine göre Herkül kendine verilen 12 görevin en zor olanını bu mağarada gerçekleştirmiştir.

Kral Eurystheus tarafından Herkül’e Cehennemağzı Mağaraları’nın (yeraltı dünyası) kapısında bekçilik yapan 3 başlı yılan kuyruklu bir köpek olan Kerberus‘u yakalama görevi verilir. Yunan mitolojisine göre bu mağaralar Karadeniz Ereğli’de yer almaktadır. Bu mitolojik bilgiden binlerce yıl sonra, 1829 yılında yanan taşların yani maden kömürünün Karadeniz Ereğli’de bulunması da cehennem sembolü açısından önemli bir yere sahiptir.

Antik Çağa ait arkeolojik kayıtlarda Cehennemağzı Mağaraları (Kehanet Mağaraları) “Acheron (Akheron) Vadisindeki Mağaralar” olarak geçmektedir. Karadeniz Ereğli’nin geçmişte Ayazma olarak adlandırılan İnönü Mahallesi’ndeki dört mağaranın da ortak adıdır.

Bu mağaralar, Yunan mitolojisine göre Hristiyanlığın yasak olduğu dönemlerde gizli bir şekilde insanların ibadet yaptığı ilk merkezlerden biri olarak bilinmektedir.

Ayazma Mağarası

Büyük ve doğal bir mağara olup, tavanının çapa ve el baltası ile düzeltilmiş olduğu düşünülmektedir. Batısında büyük bir gölet vardır.

Roma ve Bizans Döneminde muhtemelen dinsel törenlerin yapılması için kullanılan mağaranın suyu kutsal sayıldığından mağaraya Ayazma adı verilmiştir.

Bir gün yolunuz Karadeniz Ereğli’ye düşerse Herkül Heykeli’ni ve Cehennemağzı Mağaraları’nı ziyaret etmeyi unutmayın derim.

Editör: Fatih Düz – 16.02.2023