Aylar İsimlerini Nasıl Aldı? Ayların İsimlerinin Kökenleri

Ay isimlerinin nereden geldi? Neden toplam 12 ay var?

Bu temel sorular ve cevapları hayatımızın gidişatında büyük bir rol oynamakla birlikte bazen ”ocak ayına neden ocak denildi, şubata neden şubat denildi?” diye zaman zaman aklımıza takılmaktadır.

Ayların isimlerini genellikle Roma hükümdarları ve Yunan ve Roma mitolojik tanrıları sayesinde edinmişlerdir.

Ayların isimlerinin üç ana kaynağı vardır: Roma ve Yunan tanrıları, Roma hükümdarları, festivaller ve sayılar. Burada antik Romalılardan oldukça farklı olan modern sistemimizi kullanmamıza rağmen, Romalıların bu isimleri nasıl ve neden verdiklerine bir göz atacağız. Modern takvimimize antik Romalılar büyük bir katkı sağlamışlardır.

Ocak – January

Türkçe kökeni Kışın evlerde ateş yakılan yer

Şaşırtıcı bir şekilde Ocak ayı çok eskiden ay serisinin ilki değildi! Eski yıllar Mart ile başlardı ama Roma hükümdarları daha sonra onu değiştirip yeni yılın ilk ayına yakışır gibi görünen başlangıçların tanrısı olarak da bilinen kapıların ve kapıların koruyucusu olan Romalıların tanrısı Janus’un adını verdiler. Ayrıca biri geçmişe, diğeri geleceğe bakan iki yüzle tasvir edilmiştir.

Şubat – February

Süryanicedir (şabat-şobat-şebat).

Genellikle yılın sonunda yapılan bir kutlama dönemi daha sonra kendi başına bir aya dönüştü, Latince februa kelimesi “temizlemek” anlamına gelir. Bu dönemde yapılan temizlik. Keçi derisi pelerin giyen tüm erkekler Roma’nın kutsal sınırlarının etrafında koşarlar, bu antik koşu şehri arındırmak için tasarlanmıştır.

Mart – March

Roma savaş tanrısı Mars, eski Roma’da Mart ayının Yeni Yılın ilk ayı olması ve Ocak ve Şubat aylarının daha sonra eklenmesi nedeniyle bu ayın isimlendirilmesinin nedeni oldu.

Mart aynı zamanda birçok festivalin zamanıydı ve bu nedenle Romalılar, eski yıl ile Yeni Yıl arasındaki şenlikler ve kutlamalar sırasında tüm savaşların sona ermesini talep ettiler.

Nisan – April

Türkçeye Süryaniceden geçmiştir, Nisannus kelimesinden gelir. Yılın dördüncü ayı manasındadır.

Nisan adı, çiçeklerin baharda yaptığı gibi Latince “açmak (tomurcuk)” kelimesinden türetilmiştir!) Çünkü çiçeklenme mevsimi bu ayda başlar. Özetle bu ay baharın yenilenmesi olarak kabul edildi.

Aynı zamanda başka bir Yunan tanrıçası Afrodit’in adını alması gerekiyordu. Yunan aşk ve güzellik tanrıçası. Roma tanrıçası Venüs ile özdeşleşmiştir.

Mayıs – May

Mayıs, ekin ve yeşilliklerin büyümesinin koruyucusu olan ve aynı zamanda Latince maiores kelimesinden gelen ve bu ay boyunca kutlanan “yaşlılar” anlamına gelen Roma tanrıçası Maia’nın adını almıştır. Maia, aydaki bu bahar ile bağlantıyı gösteren bir toprak tanrıçası olarak görülüyordu. Bu ayda Miai için şenlikler düzenlenirmiş ve Miai’nin bayramı kutlanırmış.

Haziran – June

Türkçeye Süryaniceden geçmiştir. Süryanicede hazuran kökünden gelir ve sıcak anlamını taşır. Bu ay için sıcakların başladığı zaman anlamında kullanılmıştır.

Haziran ayının popüler düğün ayı, tanrıların kraliçesi ve evliliğin, doğumun ve kadınların refahının hamisi olan Roma tanrıçası Juno’nun adını almıştır. Ayrıca bazen Latince genç anlamına gelen juvenis kelimesinden de anılır.

Temmuz – July

Eski Babil’de üreme ve bereket tanrıçası Tamuza’nın ayı olarak kabul edilir. Bu ayda tanrıça Tamuza için dam (Süryanicede kadın demektir) kökünden gelen Dumuzi adında festivaller düzenlenir.

Roma diktatörü Julius Caesar’ın (MÖ 100 – MÖ 44) Temmuz ayı onuruna, ölümünden sonra aya adı verildi. 46’da (MÖ) diktatör tarihe en büyük katkılarından birini yaptı: Sosigenes’in yardımıyla, bugün kullandığımız Gregoryen takviminin öncüsü olan Jülyen takvimini yarattı.

Ağustos – August

İmparator Octivivus’un ünvanı olan Augustus’tan gelir. Octivivus en görkemli icraatlarından biri olan İskenderiye’nin fethini bu ayda gerçekleştirmiş.

Ağustos, ilk olarak, önceki ay sırasına göre “altıncı” için Latince olan “Sextillia” olarak adlandırıldı.

Eylül – September

Eylül, daha önce antik Roma takviminin yedinci ayı olarak kabul edildiğinden, “yedi” anlamına gelen Latince septem adlı kelimeden alınmıştır.

Süryanicede aylul (üzüm), yani “üzüm ayı” anlamına gelmektedir. Roma’daki adı September olup yedinci ay manasına gelir (septi-yedi). O zamanlar Mart, yılın ilk ayı olduğu için böyle denilmiştir.

Ekim – October

Bu isim Latince “sekiz” anlamına gelen octo’dan geliyor. Fakat Romalılar onu 12 aylık bir takvime çevirdiklerinde yeniden adlandırmayı denediler, ancak Ekim adı kaldı!

Eski İngiltere’de bu aya Winmonath deniyordu, bu da yılın bu zamanında şarap yapıldığı için “şarap ayı” anlamına geliyordu. İngilizler de bunu kışın başlangıcı olarak kabul eder ve buna “Winterfylleth” veya Kış Dolunayı derlerdi.

Eskiden Süryanice olan Teşrin-i evvel (ilk teşrin) adı verilirdi. Bu aya ekim yapılıp tarlalar sürüldüğü için Ekim adını verilmiştir.

Kasım – November

Kasım, İngilizce’de “dokuz” anlamına gelen Latince novem kelimesinden gelir, çünkü bu, Romalılar tarafından erken dönem Roma yılının dokuzuncu ayı olarak kabul edilmiştir.

Eskiden Süryanice olan Teşrin-i sani (son teşrin) denirmiş. Bu aya Arapça kökenli, ayıran-bölen anlamına gelen ‘kasım’ adını vermişiz. Nedeni ise eskiler, Kasım ayından itibaren 180 günlük süreler halinde Ruz-i Kasım ve Ruz-i Hızır diye yılı ikiye ayırırlarmış.

Aralık – DECEMBER

Eski roma takviminin onuncu ayı olarak kabul edilen Aralık, Latince “decem” kelimesinden “on” anlamına gelir ve bununla hem modern hem de antik roma takviminde ortak olan bir şeyi bulabiliriz. Aralık ile yıl. Türkçe bir kelimedir. Eski yıl ile yeni arasında kaldığı için bu aya ‘Aralık’ adı verilmiştir.

“Ay” kelimesinin Proto-Germen dilindeki “ay” kelimesinden alındığı bir başka eğlenceli gerçek. Zamanın mevsimlerle senkronize olabilmesi için neden on iki aya ve artık yıla ihtiyacımız olduğunu açıklayanlar Julius Caesar’ın araştırmacıları ve astronomlarıydı, bu yüzden Ocak ve Şubat’ı takvime ekledi. 1582 yılında, Papa Gregory Jülyen takvimini revize etti ve bugün dünyanın en çok kullandığı “Gregoryen” takvimi oldu!

Gerek Hicri takvimi bugün hiç kullanmamamıza rağmen bazı ayların köklerinin Arapça ve Süryanice olması, aynı ayların Yahudi takvimlerinde de kullanılıyor olması, aylar hakkında bir genelleme yapmamıza engel teşkil etmektedir.

Editör: Astropower – 29.07.2022