Sosyal Medyadaki Bilgileri Teyit Etmek Neden Önemli?

Her geçen gün sosyal medyanın hayatımızdaki yeri ve önemi büyümekte iken sosyal medyanın işlevleri, faydaları ve zararları da hızla artış gösteriyor. Özellikle Twitter, Instagram gibi platformlar, artık sadece paylaşım yapma ve eğlenme yeri değil ayrıca hayatlarımızda kullandığımız birçok bilginin kaynağı haline geldi. Bu platformlarda etkileşim aldıkça daha hızlı yayılan bilgilerin güvenilirliği ise tartışmaya açık. Nitekim yapılan araştırmalar sonucunda sosyal medyadaki her üç bilgiden birinin yanlış olduğu yönünde. Ayrıca yanlış bilgilerin dolaşımdaki hızı oldukça yüksekken insanlarda doğurduğu şüphe sebebiyle doğru bilgi kaynaklarına duyulan güven de her geçen gün azalıyor.

Yanlış bilgilerin yayılması bireysel ve toplumsal yaşamlarımızda olumsuz etkilere yol açıyor. Gelin hep beraber yanlış bilginin yayılma motivasyonunu ve bizim neler yapabileceğimizi inceleyelim.

Yanlış Bilgiler Neden Bu Kadar Hızlı Yayılıyor?

Sosyal medyada yanlış bilginin hızla yayılmasının arkasında, bilgi kaynağının sorumluları ve yaygınlaştırmada büyük payı olan kullanıcılar yer alıyor. Öncelikle yanlış bilgiyi yayan kişi ve oluşumların bunu neden yaptığını inceleyelim.

Sosyal medyada yanlış bilgi kaynağını dolaşıma koyulmasındaki sebepler haber kaynağının belli bir amaç güderek bunu kasıtlı yapması ve bilginin yanlışlığından haberdar olmadan yapması olarak ikiye ayrılabilir. Kasıtlı olarak yanlış bilgi yaymak istenmesinin sebepleri belli bir politik amaca hizmet etmek, halkta duygusal etki yaratıp bir hedef oluşturmak, viral olmak için duygusal etkileşimleri kullanmak olarak sayılabilir. Yanlışlığının farkında olunmadan bilgilerin yayılması ise kaynağın yeterince bilinçli araştırmada bulunmaması, kanıtların toplanmaması, kalitesiz habercilik gibi sebeplere dayanıyor.

Her ne kadar kasıtlı olarak yanlış bilgi yaymak isteyen kaynaklar olsa da bu yanlış bilgilerin hızla yayılmasının ana sebebi araştırmalar sonucunda dikkatsizlik olarak belirleniyor. Hem bilgiyi oluşturan hem de yayılmasına katkıda bulunanların ezici çoğunluğu bunu dikkatsizliklerinden ötürü yapıyor. Bu da bize bir bilgiyi yaymadan önce doğruluğunu araştırmanın ve teyit etmenin ne kadar önemli olduğunu bir kez daha hatırlatıyor.

Yanlış Bilginin Yol Açabileceği Sorunlar

Sosyal medya kullanıcıları platformlar aracılığıyla edindikleri bilgileri hayat görüşlerini oluştururken, belirleyici bir karar verirken kullanıyorlar. Bu da edinilen yanlış bilgilerin hem bireysel hayata hem de toplumsal yaşama zarar verebilecek potansiyelde olduğu anlamına geliyor. Yanlış bilginin yol açabileceği sorunları daha iyi anlamak adına bazı örneklere bakalım.

2016 ABD başkanlık seçimlerinde sosyal medyada hızla yayılan bilgi dezenformasyonları sebebiyle seçmenler yanlış karar verme eğiliminde olmuş, adaylar çoğu asılsız olan zanlar altında kalmıştı. İşin en kötü yanı ise yayılan yanlış bilgiler sebebiyle sosyal medyada tam bir karmaşa ortamı oluşmuş ve doğru bilgiye ulaşmak oldukça zor hale gelmişti.

Yakın zamanda hayatlarımızı bambaşka bir yöne çeken Covid-19 salgını sürecinde yayılan yanlış bilgiler ise verilebilecek en iyi örnekler arasında yer alıyor. Nitekim salgının başında birçok asılsız komplo teorisi üretilmiş, ilerleyen zamanlarda aşı tedavisi gündeme gelince yine yayılan yanlış bilgiler sebebiyle insanlar sağlıkları konusunda hangi bilgiye güveneceklerini belirlemekte zorlanmıştı.

Gündemde yer alan politik, toplumsal ve ekonomik birçok konuda yanlış bilgiler yayılmaya ve toplumun duygusal mekanizması manipüle edilmeye devam ediyor. Yaklaşan siyasi seçim döneminde ise kötü niyetli kişiler tarafından doğruluğu kesin bilgilere erişimin zorlaşacağını söylemek de mümkün.

Yanlış Bilgiyi Nasıl Tespit Edebiliriz?

Hepimizin hayatında yadsınamayacak etkilere sahip sosyal medyanın karşımıza çıkardığı bilgileri teyit etme konusunda üzerimiz düşen sorumluluklar var. Başlıca sıralamak gerekirse:

Bir bilgiyi paylaşmadan önce doğruluğundan emin olun ve önyargılarınızı, görüşlerinizi arka plana koyarak rasyonel yaklaşmaya çalışın.

Bilgi kaynağını araştırın, yayıldığı platformun güvenirliğini inceleyin.

Bilgi bir siteden yayıldıysa o sitenin yazarlarını, yöneticilerini ve url doğruluğunu kontrol edin.

Bilginin birden fazla güvenilir kaynakta yer alıp almadığını inceleyin.

Haberin ironi, mizah gibi amaçlarla yazılıp yazılmadığından emin olun.

Görsellerin ve videoların güncelliğini araştırın, birçok yanlış bilginin kaynağı eski medyaların gündemdeki konuyla özdeşleştirilmesidir.

Bilgi teyidi için oluşturulan platformlardan faydalanın, bunlardan bazıları:

Teyit.org
BBC Reality Check
PolitiFact
Snopes

Editör: Astropower – 31.07.2022