Bu Mendil Nasıl Girdi Hayatımıza Hiç Merak Ettiniz Mi? İşte Mendille İlgili Bilgiselimiz

Sizlerle bu yazıda farklı bir konu ele alacağız. Tarih merakı herkeste vardır. Eskilere merakı olanları yine buraya davet ediyoruz. Bu maziye dayanan yolculuk için hazırsanız başlayalım.

Mendil

Evet konumuz mendil. Dilimize Arapça’ dan gelen bir şeyi başka bir şeye ihtiva eden nedl kökünden gelir. Aramca mandila, Yunanca mantile denilen mendile, Farsça’ da ise destmâl diyorlar. Osmanlı’da da bu isim ile bilinir. Halk arasında ise mendil ter ve ağız silmek için kullanıldığından yağlık kelimesi olarak da adlandırılır.

Farklı milletler de kullandı mendili. Çinliler başlarını güneşten korunmak için kullanırdı. Avrupa’ya da mendil Venedikli gemiciler vasıtasıyla girdi. Daha sonraki yıllarda ise  Othello, sevdiği Desdemona’ ya ipek bir mendil vermesi hikayesi ile mendilin Avrupa’da önemi artar. Fransa’ da yaşayan insanlar da güneşten korunmak için kullandı ise de aynı zamanda günlük kadınların başörtüsü olarak yer almaya devam etti.

Hatta Rus klasiklerinden birinde okuduğum kadarıyla, başında mendil veya baş örtü bulundurmayan kadınları fakir veya kimsesiz olarak adlandırırlar Rus halkı. İngiltere’ de ise mendil elde taşınarak kullanılırdı. İngiltere Kralı Henry öldükten sonra geride bıraktığı 12 gömlek ve 5 adet mendildi. I.Elizabeth döneminde çok yaygın olarak kullanılan mendil de aşkın en büyük sembolü olarak yerini aldı.

1784 yılında Fransa kralı Louis, kraliçe Marie’ nin mendilin standart olmadığını çantalara koyulurken zorlanıldığını söyleyerek mendillerin, dört köşeli ve katlanır olmasını emretti. Viyanalı Sosyolog Dr. Gottfreied kitabında mendil için de bir kaç söz söylemeden geçmez. “Erkekler burun silmek için kullandıkları mendili ceket veya pantolon ceplerinde taşırlardı. Bayanların mendilleri erkeklerden daha küçüktü. Bayanlar gece elbiseleri için açık renk, krep veya şifon mendil taşırlardı.”

Türk kültüründe mendil aslında  çok eski zamanlara dayanır. Orta Asya Türklerinden Selçuklu, Osmanlı devletlerinde süs veya sembol olarak da kullanılırdı.

Osmanlı’da son zamanlarda mesire yerlerinde buluşmak çok sık gerçekleşen etkinliklerdendi. Orada buluşan gençler birbirlerine nakışlı mendil hediye ederek duygularını belli etmeye çalışırlardı. Bazen camdan yanlışlık ile düşen bir mendil erkeğe aşık olan kızı anlatır. Eğer erkek o mendili alıp cebine koyarsa karşılık verdiğini ifade ederdi. Beyaz mendil, seni seviyorum anlamında kullanılırdı.  Mor mendil, seni çok beğeniyorum anlamında… Kenarı Pembe mendil ise sensiz yaşayamam gibi birçok anlamları ile birlikte kullanılırdı. Aşağıda Osmanlı zamanından bir mendil örneği görüyorsunuz.

Mendil Türk kültüründe de, dünya tarihinde de büyük yere sahip. Edebiyata, müziğe, türkülere konu olmuştur mendil. Bazen hastayı tedavi etmek amacı ile bazen de özür dilemek ve de selamlaşmak için kullanımı çok yaygındır. Fatih’ in portresinde bile görebilirsiniz mendili.

Türkülerimizdeki yerine örnek verecek olursak:

Papucum yele yele

Ben düştüm gurbet ele yedi mendil çürüttüm

Gözyaşı sile sile…

Divan edebiyatında ise:

Her sabah, gül bahçesinde görünen çiğ tanesi değildir, felek yüzüne buluttan bir mendil tutarak ağlamaktadır.

Arif Nihat Asya’ dan:

Artık demir almak günü gelmişse limandan meçhule giden bir gemi kalkar bu limandan.

Hiç yolcusu yokmuş gibi sessizce alır yol, sallanmaz o kalkışta ne mendil ne de bir kol.

Editör: Sümeyye Özmen – 31.08.2022