Divan Şiirinde Tarihi Ve Efsanevi Kişiler

DİVAN ŞİİRİNDE TARİHİ VE EFSANEVİ KİŞİLER

•Neriman: Sam’ın babası, Zal’ın dedesidir. Firdevs’inin Şehname adlı destanında kahraman olarak geçmektedir. Divan şiirinde de hem kahramanlığın hem de pehlivanlığın sembolüdür.

•Sam: Zal’ın babasıdır. Ejderhayı tek vuruşla öldüren bir kahramandır. Bundan dolayı Divan şiirinde Neriman gibi kahramanlığı sembolize eder.

Eğer berren eğer bahren dil-âverlikler ettin kim

Kamu efsanedir destanları Sam ü Neriman ın (Necati Bey)

•Zal: Sam’ın oğludur. Tüyleri beyaz ve yaşlı bir kuştur. Halk arasında Kaf Dağı olarak bilinen Elbruz Dağına babası tarafından bırakılmıştır. Ve Divan Şiirinde Elbruz Dağında Simurg kuşu tarafından büyütülmesi ile bilinmektedir. Ayrıca okçuluk yönünden başarılı bir kuştur.

Gerekse kuvvet-i bâzûdaşâh Behrâm ol

Bu Zâl-i dehri dermen zilüni âhir gûr (Hayâlî)

•Rüstem: Zal’ın oğludur. Alpertungayı dize getirme özelliğiyle bilinmiştir. Kahramanlık ve güç’ü sembolize eder. Divan şiirinde sevgilinin gözü, gamzesi, yan bakışı ve kaşı için kullanılan bir mazmundur. Hilekar ve öldürücü olağanüstü özelliklere sahiptir.

Elinden Rüstem ü Efrâsiyâb’un mülkini aldun

Seni medh itmiş olmazlar diyenler Rüstem-i sânî (Nev’î)

•Cem: Diğer adı Cemşid olan Cem, İran hükümdarıdır. Cem, Divan şiirinde cam, ayak anlamlarına gelen kadeh ve cihanı gösterdiğine inanan kadehin varlığı ile önemli bir yer tutar. Ayrıca Cem , Şarap’ı bulan kişi olarak bilinmektedir. Dahhak, Cemi öldürmesiyle onun yerine geçmiştir.

Murassa câmlarla bir aceb şâhâne meclisdür

Düşinde görmedi Cem böyle işret-hâne-i zîbâ (Bakî)

•Dahhak: Divan şiirinde zulmün ve kötülüğün sembolü olarak anılmaktadır. Sevgilinin saçı için kullanılan bir mazmun olmuştur. Ayrıca Dahhak; insan beyni yiyen, omuzlarından yılanlar çıkan bir efsanevi şahıstır.

Nefsef’îsinezahîr olana

Pendbesdür hikâyet-i Dahhâk (Hayâlî)

•Feridun:  Dahhakı öldüren iyi bir efsanevi şahıstır. Üç başlı ejderhası olduğu bilinmektedir. Divan şiirinde Adalet, uzun ömürlülük ve iyilik timsalidir.

Bir huzûrum var durur kûyunda olmakdan şehâ

Arz olınsa almazam bana Ferîdûn’un yiri (Bakî)

•Gave: Feridun’a Dahhakı öldürürken yardımcı olan iyi bir karakterdir.  Demirci ustası ve isyancıdır. Divan şiirinde ise zulme başkaldırıyı temsil etmektedir.

Isfahân’da Gâve adlu bir dilîr

Kim anun çen gâline döymez dişîr (Ahmedî)

•Siyavuş: Züleyha adlı Üvey annesinin aşkına karşılık vermediği için iftiraya uğrayan bir şahıstır. Daha sonra Efrasiyabın kızıyla evlendikten sonra yine iftiraya uğrayınca boğazlatarak öldürülmüştür. Şiirlerde haksız yere öldürülme ile bahtsızlğı ve kıyasın sembolü olarak geçmektedir.

Ayş ü nûş eyle müdâm olma inen dünyâ-perest

Kanı Dârâ kanı Cem kanı Siyâvuş ey sanem (Zâtî)

•Nûşi Revan: Kasrî unvanıyla karşımıza çıkan bir efsanevi şahıstır. Zenginliği ile bilinmektedir.

Fakat divan şiirinde zenginliğinden çok adaleti ile ön plana çıkmıştır. Adaletin yerine kullanılan bir mazmun olmuştur.

Nâmı Nûşirevân-ı unutdurdı adl ü dâd ile

Şimdi ağızlarda adı dâdıdur Nûşirevân (Kemalpaşa-zâde)

•Kıyumers: Şehname Destanına göre ilk insandır. Ve İran’ın ilk padişahıdır. Aynı zamanda tacı ilk takan kişi olarak bilinmektedir.

•İskender:  Hz. Hızır ile abı hayatı yani ölümsüzlük suyunu aramakla tanınmıştır. Abı hayatı Hz. Hızır içince İskender bu duruma çok üzülür. Ve ölür. Daha sonra mısırın fethedilmesiyle İskenderiye limanına bir ayna kondurulup aynaya ayinei İskender (İskender aynası) denir. Sevgili, sarı ayva tüylerini bu aynada görür.

Sana temlîk eylesün Hak bir yere cem’ eyleyüp

Mülk-i dehri ömr-i Hızr’ı devlet-i İskender’i (Nedîm)

•Sinimmar: Arap yarımadasında bir mimardır. Numan Münzir adlı hükümdarın yaptırdığı Havernak Sarayı ile ünlenmiştir. Havernak sarayı, sürekli renk değiştiren bir saraydır. Divan şiirinde Sinimmar, ödüllendirilmek yerine cezayı sembolize eden biri olmuştur.

Editör: Fatih Düz – 12.06.2022