Kırım Tatarlarının Mutfağında Ne Çok Hamur İşi Gördüm, Hadi Beraber Göz Atalım

Kırım Tatar mutfağı bulunduğu coğrafi konum gereği zengin bir mutfak kültürüne sahiptir. Geçmişten günümüze  farklılıklar gösterse de aslını korumayı başarmıştır. Kırım tatar mutfağı tarih boyunca bir çok kültürle iç içe yaşamıştır Kafkas, Balkanlar, Ruslar da Kırım mutfak kültürünün sentezine katkıda bulunmuştur. Göçler, bulundukları coğrafi koşullar, yemek kültürünü doğrudan etkilemiştir.

Tarım ve hayvancılıkla uğraşan Tatarlar yemek kültürünü de doğrudan buna göre planlamışlardır. Bundan dolayı yemekler hamur işi ve et ağırlıklıdır. ”Tatar hamursuz doymaz.” sözü buradan gelir. Yetiştirdikleri sebze ve meyveler, buğday ,bulgur, patates, soğan,havuç, domates ,biber,lahana, üzüm, elma, armut, kabak, ceviz temel besin kaynaklarıdır. Tatarlar şimdiye kadar yemek kültürlerinde pek fazla değişime uğramamışlardır.

Yemekler, düğün (toy) davet (cıyın) ve günlük hayat olmak üzere üçe ayrılır.

Tatarların bütün yemeklerinde olduğu gibi düğün yemekleri de etlidir. Eskiden büyük baş hayvan kesimiyle başlayıp, üç gün üç gece süren düğün yemekleri olurdu. Günümüzde bu adetler daha çok kırsal kesimde  sürse de  günümüz koşulları gereği üç günde değilde bir günde bitmektedir.

Yemekler et ağırlıklı olmakla beraber çeşit olarak azaltılmıştır.

Sorpa diye adlandırdığımız, et suyunda yapılan çorbalar olur, bunu etli kavurma yemekleri izler pilav, sarma veya dolma ile servis yapılır garnitür olarak patates kızartması verilirdi. Yanında olmazsa olmaz hoşaf ve helva olurdu. Yemekler komşu ve akraba kadınlar tarafından el birliği ile yapılır, en yaşlı kişi tencere başına oturtulurdu. Buradan Tatar kültüründe kadına çok değer verildiğini anlaya biliriz. Ayrıca düğün evine komşu ve akrabalar tarafından hamur işinden yapılan çeşitli yemişlerle süslenmiş tepsilerde (sini) yiyecekler hazırlanırdı.

Tatar kültüründe düğün gibi cenazelerin de önemli bir yeri vardı. Kıymalı patates kavurması ve ulkum adı verilen (bir nevi pişi) mayalı hamur kızartılır. Un helvası kavrulur cenazeye gelenlere sofralar koyulup ikram edilirdi.

Kırım Tatar mutfak kültüründe bebek doğumları önemli bir yer tutar, doğumlarda cıyın adı verilen davetli yemek verilirdi. Burada da hamur işi olmazsa olmazdı, yemek olarak göbete adı verilen el açması kıymalı pirinçli hamur yapılır. Hoşafla birlikte, gelen kadın misafirlere ikram edilirdi.

Günlük hayatta da yemek kültürü Tatarlarda pek değişkenlik göstermemekle beraber, etli ve hamur işi yemekler ağırlıklıdır. Akşam yemeklerine ayrı bir önem verilir. Bayramlar da Arife günü şibörek (çibörek) veya ulkum pişirilir, komşu da pişse bile aynısı dağıtılırdı. Günümüzde aynı adetler biraz farklılaşıp azalsa da aynen devam etmektedir.

Bir diğer Kırım Nogay mutfak kültüründe, at eti ve kımız adı verilen içeceğin önemli bir yeri vardır. Kımızın kuvvetlendirici bir içecek olduğunu ve sağlığa yararlı olduğunu düşünmekteydiler. Nogaylar at, deve, koyun, sığır, kümes ve av hayvanlarının etini yiyorlardı.Yazın koyun eti, kışın ise at eti yemekte idiler. Kışın ise tay eti yeyip taydan elde edilen yağı mide hastalıklarına iyi geldiğini düşünüyorlardı. Kışın sütün ve kımızın bulunmadığı zamanlarda boza yapmakta idiler, şerbet diğer önemli içecekleridir.

Tatar mutfağında yemekler kaynatma, kızartma ve fırınlama ile hazırlanır. Dökme demir kaplarda, güveç kaplarda pişirilir, tahta kaşıklar kullanılır.

Tatarlar ağırlıklı olarak Eskişehir, Kütahya başta olmak üzere Batı Anadolu bölgesinde çeşitli illere yerleşmişler, yerleştikleri yerlerin yemek kültürünü etkilemiş ve etkilenmişlerdir.

Editör: Sümeyye Özmen – 01.09.2022