Etkileyici Ve İkna Edici Olmak İstiyorsan, Retorik Ne Demek Öğrenmelisin

İnsanın insanlarla, hayvanlarla, doğayla iletişime geçmesini sağlayan temel etken dildir. Dilin etkisini sözel, yazınsal ve görüntüsel olarak gruplandırmak mümkündür. Sözel olarak ses, yansıma ön plana çıkarken; yazınsal olarak kelime, noktalama işaretleri, görüntüsel olarak da sembol ve şekiller kol grupları oluşturulabilir. İnsanın diğer türlerden ayrılan en büyük yanı, kendi dilini kullanabilme ve geliştirebilme olanağının sınırsız, yeniliklere ve farklılıklara açık olabilmesidir. Hayvan ve bitki gibi diğer canlılarda sınırlar ve kalıp eylemler öngörülebilirdir. Kendi yapılarının dışına pek çıkamazlar. Çünkü fıtratları buna izin vermez. Ancak insan türünde bu özellik yoktur. Zihinsel ve bedensel gücü biraz daha esneklik gösterir. Peki dil bu esnekliğin neresindedir?

Dil özellikle insanın sosyolojik bir canlı olması sebebiyle, kullanmakla arzu, istek, şikayet veya eylemlerini yansıttığı bir terimdir. Bu yüzden dilini güzel, doğru ve etkili kullanabilmek insanın gereksinimlerini ve beklentilerini kullanmada bir kanaldır. Peki dili etkili kullanmanın avantajları nelerdir?

1- Arzu ve istekler daha kolay karşılanabilir.

2- İnsanlar arasında yardımlaşma ve dayanışma olgusunun önünü açar.

3-  Nesneleri daha kolay tanımayı, tanıtmayı ve onlarla duygusal ve mantıksal ilişkiler kurmayı kolaylaştırır.

4- İnsanın en küçük birimini oluşturan aile yapısından başlayarak sosyal, kültürel, ekonomik vb. tüm alanlarda hayatın devamlılığını sağlar.

5- Devlet adamlarının halkı, ülkeyi, toprağı ve bağımsızlık gibi dört temel devlet unsurunun yönetimini kolaylaştırır.

Retorik alanına  en çok başvuran kişilerin başında devlet adamları vardır. Örneğin Fransa Kralı Napolyon’un bir halk konuşmasının etkisiyle, aynı dönemde yaşayan bir devlet adamının aynı metni halka aktarmasının halk üzerinde bırakacağı etki ve tepkiler birbirinden farklı etkilere sebep olacaktır. Çünkü Napolyon bir “kral” unvanı ile metni okurken, devlet adamı daha alt tabakadan okuyan biri olacağı için metinlerin dinleyiciler üzerindeki sirayeti arasında algısal ve fiili değişkenlikler göze çarpacaktır.

Retoriğin etkisini belirleyen etkilerden biri de sosyal tabakadır. Kişinin bulunduğu yer, onun kullandığı sözcüklerin değerini de belirler. Bu yüzden özellikle hakim, savcı ve avukat gibi hukuk alanında çalışan insanların ikna kabiliyetlerinin yüksek performansta olması beklenir. Müvekkillerinin savunmasını hukukçular yapar. Dilin etkili ve süslü kullanımı hukuk alanında en çok başvurulan alanlardan biridir. Çünkü davanın değişmesine, gelişmesine veya yeni, gizli bulguların ortaya çıkmasına yarar sağlar.

Retorik her zaman insanlar için kullanılması gereken bir alandır. Çünkü dilde kullanılan sözcüğün en önemli etkisi üslubunda kendini gösterir. Bu yüzden çoğu zaman bir sözcüğün ne anlama geldiğinden çok; nasıl söylendiği üzerinde durulur. Makaleme son verirken retoriğin ne kadar değerli olduğunu anlamak isteyenler için  Aristoteles’in “Retorik” kitabını öneriyorum.

Editör: Sümeyye Özmen – 26.08.2022