Kavramların Kaynağı | Anlam ve Değer İlişkisi

Dünyayı, evreni, tüm varlıkları tanıtan, birini diğer objelerden ayıran en önemli nitelik o varlıkların isimlerdir. A ile B arasındaki en temel fark, her ikisinin de aynı tür yani harf olmalarının yanında birbirinden farklı değerleri mevcuttur. A harfi B harfinden önce alfabede yer alır. Bu da A’nın B’den ayırt edici özelliğidir. Ancak birçok kelime birbiriyle aynı anlama gelirken birbiriyle eşit değerlere sahip olmayabilir.

‘Siyah ile kara” aynı anlamda sözcüklerden oluşurken; kullanıldıkları yer ve zamana göre birbiriyle ilişkili olmayabilir. “Siyah bir elbise aldım.” cümlesi siyah kelimesinin renk anlamında kullanılmış olur. “Kara bir elbise aldım denilmez. Çünkü kara bir elbise, insan zihninde renk anlamını karşılamaz. Bu da siyah ile kara sözcüklerinin farklı değerlere sahip olduğu anlamına gelir. Bu yüzden her sözcük biriciktir. Her kelimenin değerini ve anlamını ilişkili olduğu diğer nesne, varlık ve cevher üzerinden okumak gerekir. Bazen anlamı olup da değeri olmayan sözcükler veya değeri olup anlamı olmayan sözcükler de olabilir. Peki bunun nedenleri nelerdir?

1) Farklı ülkelerin ve dillerin olması

2) Kavramların nesiller boyunca kullanıldıkları coğrafya ve kültürel normlara göre evrim geçirebilme süreci

3) Toplumların birbiriyle etkileşim içine girdikten sonra birtakım sözcükleri, kendi ana dillerindeki kavramların içine almaları.

4) Sözcüklerin yansıma sözcüklerin etkisiyle birden fazla anlamı karşılayabilecek değerlerde kullanılmaları.

Kavramların anlam ve değer ilişkileri arasındaki benzerlikler ve farklılıklar günlük yaşamın içine de yansır. Örneğin Nescafe kelimesi hem bir marka isminde hem de bir kahve çeşidi biçiminde kullanılır. Başka örneği de Selpak için de geçerlidir. Burada selpak kelimesi ile peçete aynı anlamda kelimelerdir. “Sana” kelimesi hem bir marka iken aynı zamanda margarin çeşididir. Bu tür örnekler de gösteriyor ki kavramlar ile anlamlar birbirinin zıttı veya tamamlayıcı unsurunu karşılayacak şekilde kullanılabilir.

Bazı kelimelerin de anlamı olmayıp değeri olabilir. “İle, ama, fakat” vb. kavramlar tek başlarına bir anlam ifade etmezler. Ancak “Ali ile Ayşe top oynuyor.” misali bir cümlede “ile” kelimesi bağlaç görevinde kullanıldığı için değerli bir sözcük olarak görünür. Bu yüzden bir kelimenin anlamı ile değeri arasındaki farklılıkları etkileyen birçok etmen mevcuttur.

Günümüzde hiçbir zaman kullanılmayan ancak geçmişte kullanılıp değerli anlamları olan sözcükler de vardır. Hititçe, Akadca veya Hazarca gibi dillerin günümüzde kullanılmadığı için artık anlamı olmayan sözcükler de vardır. Bu dillerde kullanılan sözcükler güncelliğini kaybetmeleri dolayısıyla anlamsız kelimeler olarak görülse de, filoloji alanında çalışma yapan ve o geçmişe ait belgelerin önemini ortaya koymak isteyen bir filolog için geçmişteki sözcükler değerlidir. Çünkü o dönemde yaşamış insanların yaşam tarzlarını ve konuşma biçimlerini öğrenmek, dönemi aydınlatmak amacıyla kullanılan sözcüklerin taraması yapılıp, sonra tasnif edilerek, tahlili sonucunu, terkip ederek üzerinde tenkit edilerek kavramların anlam ve değerleri adına veriler incelenmelidir.

Kelimeler anlam ve değerleri üzerinden incelenir. Kelimeleri de bir araya getiren harfler ve ona bağlı olarak çıkan seslerdir. Seslerin yansımaları sözcükleri oluşturur. Sözcüklerin oluşumu ses ve harflerin bir araya gelmesine bağlıdır. Her kelime belirli bir anlam veya değeri karşılamak için vardır. Eğer bir kelime anlamsal ve kavramsal olarak hiçbir objeyi karşılamazsa o kelime unutulur, konuşulmaz. Konuşulmayan, ağızdan ağıza, kulaktan kulağa hiçbir sözcük de çağa ve gelecek nesillere tutunamaz. Bu yüzden kelimelerin anlam ve değeri, o kelimenin gücünü ortaya koyar.

Kelimelerin hanedanlığı anlam ve değerleri üzerinden incelenir.

Editör: Sümeyye Özmen – 20.09.2022