Hazret-i Nuh'tan İmam Hüseyin'e Uzanan Bir Yas Günü: Aşura

Günümüze artık aşure şeklinde değişerek gelen bu sözcüğün köküne bakacak olursak, Arapçada aşara kelimesinin değiştirilmiş halidir ve aşara on (10) anlamı taşımaktadır. Bu on kavramı, Hicrî senenin ilk ayı olan Muharremin onuncu gününe denk gelmektedir. Terimsel olarak bu anlamı karşılayan aşuranın tarihteki yeri ve önemi ise farklı olaylar üzerinden yaşatılmaya çalışılmaktadır.

Muharrem sözcüğü ise haram olan, yasaklanmış, kutsal, saygı duyulan anlamları taşımaktadır. Osmanlı Devletinde ise Muharremü’l-haram şeklinde bilinmektedir.

Hazreti Nuh ile ilişkilendirilen kısma değinecek olursak eğer, Nuh, kendine tebliğ edilen her şeyi çevresine anlatmaya ve onları bu yola ikna etmeye çalışır. Üç oğlu ona inanır ancak diğer oğlu Kenan, ona inanmamayı tercih eder. Nuh, inanmayanlardan o kadar çok sıkıntı çeker ki artık Allah’a yalvarır ve Allah ona büyük bir gemi yapmasını emreder. Böylece inananlar, birer çift hayvan ve gıdalarla Nuh’un gemisine binerler. Sonrasında ise inanmayanlar, helak olur. Gemide ise erzak kalmayınca kalanlar karıştırılıp çorba yapılır. İşte aslında çorba olan bu yemek, aşure tatlısıdır.

Hz. Hüseyin ile gelişen kısımsa yine zorlu ve acı bir şekilde oluşmuştur. Bugün, yani 10 Muharrem olan aşura, Hz.Hüseyin ve Ehlibeyt dostlarının şehit edildiği gündür. Hz.Hüseyin ve dostları, aç ve susuz bir şekilde savaşmış ve şehadete ermişlerdir. Bu nedenle aşurada susuz şekilde oruç tutulur ve bugün yas günü ilan edilir. Kerbela Olayı olarak tarihe geçen bu acı yok ediliş, Hz.Hüseyin ve ehlinin bilerek susuz bırakılması ve neticesinde acımasızca öldürülüşü sonucu oluşan matem günüdür.

İmam Hüseyin’in Kerbela’da şehit ediliş günü olan Aşura günü, Anadolu Alevileri, Caferîler ve genel kapsamda Şiiler tarafından anılmaktadır.
Bu anmada, siyahlar giyilir, eğlenceler düzenlenmez, et yenmez, dedikodu yapılmaz, yemekler dağıtılır ve ağıtlar yakılır. On iki malzemeden oluşan aşure yapılarak günün önemi yerine getirilmek istenir.
Böylece, Hz.Hüseyin ve ehlinin şehadeti, hissedilerek anılmaya çalışılır.

Osmanlı’da ise hem muharrem aşuresi hem de sefer aşuresi yapılırdı. Sefer aşuresi Hz.Zeynel’in Kerbela’dan sağ çıkmış olması sonucu, şükür vesilesi ile yapılan aşuredir. Aşure yapıldıktan sonra ise halka dağıtılırdı ve aşure dağıtan kişilere Aşure Sebilcileri adı verilirdi.
İstanbul da düzenlenen Aşure Matem Merasimi ise, UNESCO tarafından En İyi Aşure Merasimi seçilmiştir.

Aşure ayı sadece Türkiye de değil, aynı zamanda Bosna-Hersek, Arnavutluk, Ermenistan ve Bulgaristan da da anılmaktadır. BBC tarafından da Dünyanın Bilinen En Eski Tatlısı kabul edilmektedir.

Bu iki büyük olayın Muharrem ayında gerçekleşmesinin yanı sıra, yine bu ayda gerçekleştiği kabul edilen bazı olaylar da şöyle sıralanabilir:

•Hz.Adem’in günah sonrası tövbesi kabul edilmiştir.

•Hz.Ibrahim ateşte yanmamıştır.

•Hz.Idris göğe yükselmiştir.

•Hz.Yunus balığından karnından çıkmıştır.

•Hz.Isa doğmuş ve göğe yükselmiştir.

•Hz.Musa Kızıldeniz’den geçmiştir.

•Hz.Nuh tufandan kurtulmuştur.

Önemli noktalarıyla Muharrem ayı ve aşure geleneğinin kökleri, bu olaylara dayanmaktadır. Günümüzde aşure yapımı her evde farklı şekillerde gerçekleştirilmektedir. Aslından uzaklaşılan aşure yapımı ve aşura inancı, tabi ki özüne sadık kalınarak sürdürülmekten kopmuştur. Yokluğun çorbası ve acının yad edilmesi olan aşura, artık bir tatlı olarak tüketilmektedir. Ancak yine de her şeyde olduğu gibi aşurede de orijinali yaşatmaya çalışmak biraz daha mümkün olabilse… Muharrem ayınız mübarek ve aşureleriniz kabul olsun. Muhtaçları, komşularınızı da unutmayın. Sağlıcakla…

Editör: Astropower – 11.08.2022