Türkiye’nin Soyu Tükenmekte olan Memeli Türleri

Merhaba sevgili Dergio okurları daha önceki yazımda “Türkiye’nin Soyu Tükenmekte olan Kuşlarını yazmıştım ve çevremden gelen yoğun istek karşısında Türkiye’de soyu tükenmekte olan diğer hayvan türlerini de yazmaya karar verdim.

Maalesef karşınızda Türkiye’nin Soyu Tükenmekte olan Memeli Türleri başlıklı yazım keşke bu hayvanların soyları tükenmese de böyle bir yazı yazmak zorunda kalmasaydım.

Belki bu yazıdan sonra insanlar doğa ve diğer canlılara karşı daha dikkatli davranırlar sadece bir umut…

Dünya üzerinde 5 500, Türkiye’de ise 150 memeli türü yaşamaktadır. Bunlardan 6 tanesi Endemiktir yani Türkiye’ye özgüdür. Bu endemik memeli türlerinin, 5 Tanesi kemiricidir. Bu kemiriciler şunlardır:

1. Doğramacı Tarlafaresi
2. Anadolu Tarlafaresi
3. Kaya Yediuyuru
4. Silifke Dikenlifaresi
5. Toros Yersincabı

Türkiye’nin endemik diğer memeli türlerinden biri de böcekçil bir tür olan Toros Böcekçili veya diğer adıyla Arısıpası’dır.

Soyu Tehlike Altında olan Türlerimiz

Dünya Doğayı Koruma Birliği (IUCN) verilerine göre  Türkiye’den 15 memeli türünün soyu tehlike altındadır. Bunları şu şekilde kategorize edebiliriz.

CR: Critically Endangered(Kritik Tehlikede):

Soyu ileri derecede yok olma tehlikesinde bulunan hayvanların yer aldığı kategoridir. Ülkemizden Akdeniz Foku maalesef bu kategoride yer alır.

Akdeniz Foku

Latince adı Monachus monachus olan ülkemizde Akdeniz Foku olarak adlandırılan bu memeli türü dünyada tahmini nüfusu  600 kadardır. Türkiye, Yunanistan, Fas, Moritanya ve Maderin adaları yaşam alanıdır. İnsan etkisinden uzak kıyı kayalıklar yaşam alanlarını oluşturur.

Aşırı avlanma, Yaşam alanlarının kaybı ve Deniz ekosisteminin bozulması gibi nedenlerden dolayı soyları tükenmekle karşı karşıyadır. Türkiye’de 100 civarında Akdeniz foku yaşamaktadır.

EN: Endangered(Tehlikede):

Soyu yok olma tehlikesinde bulunan hayvanların yer aldığı kategoridir. Ülkemizden sırasıyla; Fin Balinası ve Iğdır Çöl faresi olmak üzere 2 memeli türü bu kategoride yer alır.

Fin Balinası

Latince adı Balaenoptera physalus olan ülkemizde Fin Balinası, Oluklu Balina ve Çatal kuyruklu balina gibi değişik adlarla bilinen bu memeli türü dünyada gök balinadan sonra en büyük ikinci balina türüdür. Boyları 27 metreye kadar büyüyebilirken 80 ton ağırlığa ulaşabilirler ve ortalama 100 yaşına kadar yaşayabilirler. Suda  40 km hız yapabilecek kadar hızlı yüzücülerdir.

İnsanların balina avı denilen canice uygulamalarından dolayı nüfusları yok olmanın eşiğine kadar gelmiştir. Dünyada tam olarak sayıları bilinmemektedir.

VU: Vulnerable (Hassas)

Ülkemizden  sırasıyla; Mehely’in Nalburunlu Yarasası, Uzunayaklı yarasa, Gelengi Trakya Yer sincabı, Heybeli Sıçan, Fare-benzeri yediuyur , Alaca Sansar, Bozayı, Kaşalot, Yabankeçisi, Ceylan Ahu, Hatay Dağ Ceylanı ve Yaban Koyunu olmak üzere 12 memeli  türü bu kategoride yer alır.

Gelengi-Trakya Yersincabı

Latince adı Spermophilus citellus olan ve ülkemizde gelengi, Trakya Yersincabı gibi değişik adlarla bilinirler. Kaşgarlı Mahmut tarafından yazılan ve Türkçe’nin ilk ansiklopedik sözlüğü olan Divânu Lügati’t-Türk’te “kelegü»”(كَﻻَكوُ) şeklinde geçer ve geleni, tarla sıçanı soyundan bir hayvancık olarak tanımlanır.

Dünyadaki iklim değişikleri sonucunda sıcaklıkların artması üzerine bitki örtüsünde meydana gelen değişiklikler gelengileri olumsuz etkiledi ve sayıları hızla azalmaya başladı. Bunun üstüne insanları tarım arazisi açmak adına bozkırları yok edişi gelengilerin yaşam alanlarını yok etti. Sayıları tam olarak bilinmiyor.

Hatay Dağ Ceylanı

Latince adı Gazella Gazella olan ve ülkemizde Hatay Dağ Ceylanı olarak bilinen bu memeli türünün dünyada nüfusu sadece 3 000 olarak belirlendi. Soyu tükenme noktasına geldi.

Dünyada Suudi Arabistan, Ürdün, Birleşik Arap Emirlikleri, Türkiye ve İsrail’de yaşayan bu memeli türü ülkemizde sadece Hatay Kırıkhan’da yaşar. Kırıkhan’da 925 dağ ceylanı nüfusu vardır.

Hatay dağ ceylanının boyu 100-120cm arasındadır. Kilosu ise 15-30 kg arasında değişirken 80 km hızla koşabilirler ve ortalama yaşam süresi 8 ila.10 yıldır.

Editör: Melike Bay – 04.09.2022