Jüpiter Hakkında İlginç Gerçekler

Adını Roma mitolojisindeki tanrıların kralından alan Jüpiter, Güneş Sistemimizdeki en büyük çocuktur. Güneş’e en yakın beşinci gezegen olan Jüpiter, ondan yaklaşık 461,7 milyon mil (743 milyon kilometre) uzaklıktadır.

Bu o kadar uzak ki, ışığın Güneş’ten ona ulaşması yaklaşık 43 dakika sürer!

Bir hidrojen ve helyum yatağı üzerinde yüzen şiddetli amonyak fırtınaları, bir sürü doğal ay ve canlı renkler ile Jüpiter, gerçekten incelenmesi gereken bir gezegendir.

Jüpiter kaç yaşında?

Güneş Sistemimizdeki tüm gezegenler gibi, Jüpiter’in de Güneş Sistemimizin doğumuyla kabaca aynı yaşta olduğuna inanılıyor. Bu, yaşta yaklaşık 4,5 milyar yıl olarak bilinir. Jüpiter, yerçekiminde dönen gaz ve tozu tek bir büyük gövdeye çekerek oluştu. Jüpiter aslında o kadar büyük ki, diğer tüm gezegenlerin toplam kütlesinin iki katından fazlasını oluşturuyor.

Jüpiter sıcak mı soğuk mu?

Bu aslında cevaplanması kolay bir soru değil. Gezegenin atmosferinin muazzam basıncı nedeniyle, bilim adamları, uzayda yapılan herhangi bir sıcaklık ölçümü konusunda emin olamıyorlar. Bununla birlikte bilim adamları tahmini -110 gibi bir sıcaklığı tahmin ediyor. Bu o kadar soğuk ki, atmosferde kristalize amonyak oluşur ve bunun ana bileşenlerinden birini oluşturur. Ancak, gezegenin merkezine yaklaştıkça çok farklı bir resim ortaya çıkıyor.

Jüpiter’de yürüyebilir misin?

Kısacası, hayır. Ama uzun vadede olabilir. Bu konu çelişkisini koruyor. Jüpiter’in üzerinde yürüyememenizin başlıca nedenleri arasında gaz formundan, aşındırıcı gazların varlığına, aşırı sıcaklıklara, güçlü rüzgarlara ve yüksek radyasyon seviyeleri söylenebilir. Ancak asıl sebep, ilk etapta üzerine basılacak sağlam bir yüzeyin olmamasıdır. Çekirdeğin nispeten katı olduğuna inanılıyor, ancak basınçlar ve sıcaklıklar o kadar yüksek ki muhtemelen ona asla ulaşamayacaksınız.

Ancak, Jüpiter’in atmosferine “adım” atarsanız, muazzam yerçekimi sizi hızla aşırı sıcak ve rüzgarlı merkezine çeker. Bu rüzgarların bazı bölgelerde saatte yaklaşık 400 mil (644 km/s) hıza ulaştığı ve bu da onları tehlikeli derecede fırtınalı hale getirdiği tahmin ediliyor.

Diyelim ki bir şekilde gazlı atmosferin dış katmanlarına nüfuz etmeyi başardınız ve orada “yürümeye” çalıştınız, başarabilir misiniz?

Bu durumda, güçlü basınç nedeniyle gazdan sıvı hale dönüşen bir sıvı hidrojen tabakasına ulaşırsınız. Ancak sıvı olduğu için bu, unutmayın Dünya’daki ağırlığınızın 2,5 katı olan ağırlığınızı desteklemez. Bununla beraber çekirdeğe sürüklenirsiniz. Bununla birlikte, Jüpiter’in atmosferinin bazı katmanlarında “yürümenize” yardımcı olacak bir tür yüzdürme yardımı geliştirmeyi başarmış olsanız bile muhtemelen çok uzun sürmeyecektiniz. Jüpiter’deki aşırı amonyak konsantrasyonu, zehirlenerek ölüme yol açabilir ve giydiğiniz tüm teçhizatı hızla aşındırır.

Jüpiter hakkında bazı ilginç gerçekler nelerdir?

1. Jüpiter, Dünya’nın kalkanıdır

Tıpkı bir ağabey gibi, devasa Jüpiter gezegeni , Dünya’ya ve diğer iç gezegenlere yönelik potansiyel tehditleri önlemeye yardımcı olur. O kadar ki bazen Dünya’nın koruyucusu olarak anılır. Bazı gökbilimciler, dev gazın güçlü yerçekiminin – Dünya’nın yaklaşık 2,4 katı – bazı kuyruklu yıldızları ve asteroitleri Güneş Sistemi’nin dışından iç kısmına çektiğine inanıyor. Jüpiter’in genellikle “Dünya’nın kalkanı” olarak anıldığının başka kanıtı olarak nitelendirilir. Bu çekim, Dünya’yı, dinozorların ölümüne neden olduğu düşünülen ve insanlar ile diğer canlılar üzerinde akıl almaz etkilere sebep olduğu düşünülen gibi, güneş sistemine en dış noktalarından giren bazı uzun dönemli kuyruklu yıldızlardan koruyabilir. Yakınlarda Jüpiter olmasaydı, uzun dönemli kuyruklu yıldızlar gezegenimizle çok daha sık çarpışırdı. Bununla birlikte, Jüpiter’in güçlü yerçekimi, uzay enkazının bir gezegende birleşmesini önleyerek ve bu asteroitlerin bazılarını  Güneş’e ve Dünya’ya daha yakına doğru iterek asteroit kuşağının oluşturulmasına da yardımcı oldu.

2. Jüpiter’in birçok uydusu vardır

Jüpiter’in çok sayıda uydusu vardır. Aslında, son hesaplama bu uyduların toplamı 79’a ulaştı ama bunları 26’sı geçicidir. Çoğu küçük olan bu uydulara Galile uyduları denir. Galile uyduları olarak adlandırılan en büyük dördü Ganymede, Europa, Io ve Callisto olarak adlandırılır. Galile olarak nitelendirilmesinin nedeni 1610’da gökbilimci Galileo Galilei tarafından keşfedilmiş olmasıdır.

Bu dört büyük uydu içlerinde oldukça karışıktır ve ilginç özellikleri vardır. Bunlardan bazıları;

• Ganymede, 3.275 mil (5.270 km) çapıyla Güneş Sistemindeki en büyük aydır.
• Io’nun çok sayıda aktif yanardağı vardır ve kükürtle kaplıdır.
• Şu anda Callisto’nun yoğun kraterli, buzlu, kayalık yüzeyinin altında bir su okyanusu bulabileceğimize inanılıyor.
• Europa çatlak, buzlu bir yüzeyle kaplıdır ve ayrıca sıvı bir su okyanusuna sahip olabilir.

3. Jüpiter’in yüzlerce yıldır kasıp kavuran bir fırtınası var

Bu muhtemelen Jüpiter hakkında en şaşırtıcı olan bir gerçektir. NASA’daki bilim adamları, 200 yıldan daha uzun bir süre önce Jüpiter’in yüzeyinde tespit edilen sözde “Büyük Kırmızı Nokta” nın, gerçekten de Jüpiter’in atmosferinde dönen dev bir fırtına olduğunu ortaya çıkardılar. Hiç kimse “Büyük Kırmızı Nokta”nın Jüpiter’de ilk ne zaman ortaya çıktığını bildiğini iddia edemiyor, ancak bu fırtınanın çok eski bir fırtına olduğu biliniyor.

Muazzam olmasının dışında, Dünya’daki kasırgalara çok benzetiliyor. Aslında o kadar büyük ki içine iki Dünya gezegeni sığabilir! Bu fırtınanın içindeki rüzgarlar, kutuplara yakın bazı yerlerde saatte yaklaşık 270 mil (435 km) ve saatte 400 mil (644 km) hızlara ulaşır.

4. Jüpiter, güneş sistemindeki en hızlı dönen gezegendir

Büyüklüğüne ve kütlesine rağmen, Jüpiter’in bir başka ilginç gerçeği, güneş sistemindeki en hızlı dönen gezegen olmasıdır. 28.185 mil (12,6 km/s) dönüş hızıyla gezegenin kendi ekseni etrafında tam bir dönüşünü tamamlaması sadece 10 saatin biraz altında sürer. Bu bizim açımızdan inanılmaz derecede hızlıdır, ancak Güneş’in bir yörüngesini tamamlamak yaklaşık 12 Dünya yılını alır. Bu hızlı dönüş, Jüpiter’in kutuplarda düzleşmesine ve ekvator çevresinde şişmesine neden oldu. Aynı zamanda, atmosferindeki moleküllerin bu aşırı hızda sallanmasından gezegende yüksek düzeyde radyasyon üretir.

5. Jüpiter’in manyetik alanı Dünya’nınkinin 20.000 katıdır

Büyüklüğünün yanı sıra Jüpiter’in bir başka gerçeği de , güneş sistemindeki en güçlü manyetik alana sahip olmasıdır. NASA’daki bilim adamları, güçlü manyetik alanın, gezegenin metalik hidrojen çekirdeğinde bulunan iletken malzemelerin dönme hareketinin yarattığı Girdap akımları tarafından üretildiğini düşünüyor.

Jüpiter’in manyetik alanı, Io’nun volkanik patlamalarından kaynaklanan kükürt dioksiti ve Jüpiter’in atmosferindeki hidrojen iyonlarını yakalayarak Jüpiter’in ekvator düzleminde bir plazma tabakası oluşturur. Bu, manyetosfer ve güneş rüzgarlarının etkileşiminden, içinde yakalanan uzay aracına zarar verebilecek tehlikeli bir yay şok radyasyon kuşağı oluşturur.

Bu devasa manyetosfer , Jüpiter’in uydularını güneş rüzgarlarından da korur. Bu, Dünya’da endişelenecek bir şey olmasa da, Jüpiter’in uydularında ileri karakollar inşa etmeye çalışırsak, bu sorunlu olabilir. Örneğin, radyo sinyalleri muhtemelen büyük ölçüde kesintiye uğrayacaktır.

Ayrıca bu bilgilerde ilginizi çekebilir!

• Jüpiter, kabaca konuşursak, güneş sistemindeki tüm gezegenlerin toplamından yaklaşık 2,5 kat daha büyüktür. Jüpiter’in kütlesi, yalnızca Dünya’dan 318 kat daha büyüktür
• Jüpiter, çekirdeğinde bir füzyon reaksiyonunu tetikleyecek kadar kütleye sahip değildir. Yıldızlar, helyum oluşturmak için aşırı ısı ve basınca maruz kaldıklarında hidrojen atomlarını kaynaştırarak, ısı ve ışığı serbest bırakarak enerji üretirler.
• Jüpiter’de katı yüzeylerin olmaması nedeniyle yaşam varsa, muhtemelen orada yalnızca yüzebilen organizmalar hayatta kalabilir. Ek olarak, aşırı yüksek atmosferik basınç seviyeleri nedeniyle, yalnızca yüksek irtifalarda bulunan serbest yüzen mikroorganizmalar bulut sınırının üzerinde bulunabilir.
• Pioneer 10, Jüpiter’i ziyaret eden ve Aralık 1973’te gezegene yakından yaklaşan ilk uzay aracıydı.

Son olarak Jüpiter ilgili bilgiler veren bu harika videoyu sizlerle paylaşmak istiyorum

Video Kaynağı: Sümeyra Çenet Videoları 

Editör: Fatih Düz – 26.10.2022