Hikmet Şevki’nin Tiyatro Metni

Hikmet Şevki’nin Osmanlıca Metninin Latin Harfleri ile Yapılan Çevirisi

Tiyatroyu korumak garbın senelerden beri takip ettiği bir gaye idi. Münnevviz memleketimizde tiyatro tanınmamış ve bilinmemiş iken garbda tiyatroyu korumak için en canlı faaliyetler mevki buluyordu. Tiyatroyu yaşatabilmek içün onu korumak lazımdır. Fransa’nın meşhur tiyatro muharrirlerinden  son zamanlarda neşretmiş olduğu bir makalede diyor ki tiyatroyu tesis etmeden evvel korumak lazımdır. Çünkü meydana getirilen ve yaşaması istenilen tiyatronun halk tarafından sevilmesi icab eder. Sevdirmek onu korumaktır. Fakat ilk defa sevdirilen bu sanat şubesi  kendi ile bu muhabbeti ya arttırır veyahut azaltır. Nice sanat bir ruha hâkim olan herhangi bir ilm şubesidir. Tiyatro kendisini güzellere değil ruhlara sevdirdiği dikkate değer ki vazifesini görmüş ve gayesini yakalamış sayılabilir. Halbuki son zamanlarda tiyatro namı altında teşkil eden gruplar bizi senelerden beri derin bir alaka ile bağlı bulunduğumuz bu şubeden ayırtmıştır. Tiristan Bernardınson cümlesi ahiren Fransa da tiyatro işleri namı altında neşru temsil edilen piyeslere aittir. Şekspir musiki için kirli bir şeyi ifade idemeyen bir lisandır demiştir. Nice tiyatroda nefsinde çirkin ve iğrenç bir mevzu taşıyamayan bir sanattır. Zaten gerek musiki gerek tiyatro kirli ve iğrenç bir şeyi ifade takip edecek olursa maksadından ayrılmış bulunacak sanayi nefise ile alakadar olamayacaktır. Avrupa da sirklerde, kentlerde küçük kasaba tiyatrolarında yapılan temsillerin hakikati tiyatroya ne kadar büyük bir zarar iras ettiği akla sinmiş ve neticede onların bir ismi taşıması mani olunmuştur. Roberdofların yazmış olduğu bir makalede tiyatronun geçirdiği bu istimallerden bahs edilerek şu mütâlaa sert olunuyor vaktiyle herhangi bir köşede toplanan mantuk u manadan uzak eserleri temsil eden heyetlere tiyatro isminin verilmesinin mâni olunması bugün ki tiyatronun hakikati temellerinin atılmasına sebep olmuştur. Boyalı simalar manasız şakalar iğrenç latifelerin yer bulduğu bu köşeler tiyatroyu kemiren yiyen ve şerefinden gün geçtikçe bir nebzesini sömüren birer mikrobdu bu mikropları tiyatro isminin yanına yaklaşmaktan mâni itmekle hakiki tiyatronun simasının pürüzsüz ve lekesiz olarak meydana çıkmasına amil oldu artık bundan sonra faaliyet tiyatronun kendisine düşüyordu. O kendi vazifesini layıkıyla yapabilmek içün her gün ruhun bir tecelliyatını satırları arasında canlandırması lazımdı. Güldürürken düşündüren ağlatırken müfekkireyi işgal iden dinlenirken ruhu kaplayan mevzulardır ki tiyatro ismini taşımak hakkı haizdir bu şeriatı cami bu ismi vermek tiyatroya karşı büyük bir cinayet işlemek demektir. Bütün bu mutaaladan sonra birazda kendi memleketimizdeki tiyatronun vaziyetini telhis edelim birçok teşkiller sundu meşrutiyetten sonra memleketimizde doğan ve ölen Tiyatro heyetlerinin adetini böyle hazırlamak müşkildir bunu söylediğimiz zaman tahkik bu heyetlerin yardım göremedikleri en mühim bir sebep olarak gösterirler acaba hakiki sebep bu mudur yukarıda talieleri iyice tedkık edecek olursak hakikatin sebebin bizim memleketimizde tiyatro vücud bulmadan evvel korunmadığı sıyânet edilmediği olduğu akla seyilir bu tarafta bu teşkiller memlekette hakiki tiyatroyu canlandırabilmek için çarpışırken diğer bir tarafta tualat unvanı altında fakat yine tiyatro isminden istifadeye kalkışan heyetler bulunuyordu bu heyetler diğerlerin faaliyetini hiçe indiriyordu. Çünki her kime tiyatrodan bahs idecek olursanız alacağınız cevab hep diğer heyetleri nazra itibara alınarak veriliyor herkes bu şubeye karşı en küçük bir hürmet bile beslemiyordu. Darülbedayinin teşkili buna kısmen sed çekti fakat onlarında halkın arzusudur diye mütemadiyen ve vodvil temsilleriyle meşgul olması eski fikirlerin yeniden canlanması sebebiyet verdi halbuki tiyatrodan en ziyade istifade idecek milletlerden biride biziz her tecdid adımını halkın ruhuna nüfuz idecek şekilde telkin edecek yegane vasıtamız tiyatrodur onun etrafında yapacağımız en küçük bir faaliyetin memlekete en büyük faydalar temin edeceğine şüphe yoktur yeter ki tiyatronun ne olduğunu bilelim ona göre hareket idelim. Tiyatro etrafında yapılacak faaliyetin ne mukaddes bir vazife olduğunu Losyen Dubeş son eserinden dinleyelim. Tiyatro içün yapılacak en küçük bir muavenet bir memleketin içtimatına ifa olunacak en büyük bir hidmettir. Çünkü orada küçük bir yavrudan en büyük bir insana kadar kendi hüdafını kesverlerini iyiliklerini görür ve adımlarını o suretle atar. Tiyatroyu bir hayat rehberi olarak kabul ettikten sonra ona yardım elini uzatmak hayatın karanlık ve ıztırabıyla dolu olmasına sebebiyet vermektir. İyi düşünün bir insan kitaba yeis tanıyamaz binâenaleyh hayat seven ve kendisinden sonra gelecek nesil içün çalışmanız bir vazife bilen bir insan daima tiyatroya hürmet ider ona saldırmak isteyen fena ve mazur teşebbüslerin ikamete uğramasına çalışır .

Editör: Zehra Garipli – 13.08.2022