Ruhumuzun Derin Yarası: Türkiye Depremleri

6 Şubat 2023 saat sabah 4 sularında Kahramanmaraş’ta ve Türkiye genelinde büyük bir deprem yaşandı. 1939 Erzincan depreminden bu yana gerçekleşen en büyük ikinci deprem olarak kayıtlara geçti. 84 yıl sonra gerçekleşen bu vahim durum büyük olumsuzluklar oluşturdu. Son alınan bilgilere göre 3 bin 419 vatandaş hayatını kaybetti. Türkiye tarihinde yaşanan en büyük depremlerden biri olarak tarihe geçen olayda ülke genelindeki şehirlerden bazılarının yaşanan can kayıplarının son durumu şu şekildedir:

• Maraş 530 kayıp, yaralı 2900,
• Hatay 872 kayıp, 2766 yaralı,
• Osmaniye 293 kayıp,
• Adıyaman 720 kayıp,
• Diyarbakır 92 kayıp, 770 yaralı,
• Şanlıurfa 95 kayıp,
• Gaziantep 481 kayıp,
• Adana 146 kayıp, 211 yaralı,
• Elazığ 2 kayıp.

Ülke genelinde büyük paniğe ve acılara sebep olan deprem sonrası arama – kurtarma çalışmaları ülke genelinde devam etmektedir.

Deprem Nasıl Meydana Gelir?

Deprem, yer kabuğunun derin katmanlarının kırılıp yer değiştirmesi veya yanardağların püskürme durumuna geçmesi yüzünden oluşan sarsıntı, yer sarsıntısı, hareket, zelzele anlamına gelmektedir. Özellikle Türkiye, önemli deprem kuşaklarından biri olan Alp – Himalaya deprem kuşağı üzerindedir. Bu, ülkemizin çok büyük depremlere yol açabilecek fay hattı üzerinde olduğu anlamına gelmekte. Geçmişten günümüze kadar Türkiye’de gerçekleşen büyük depremler şunlardır:

1) İSTANBUL 1509 DEPREMİ

Marmara Denizi’nin Adalar yakınlarında Osmanlı döneminde 10 Eylül 1509 yılında meydana gelen, İstanbul ile çevresinin 40 gün boyunca sallandığı belirtilen ve Kıyamet-i Suğra (Küçük Kıyamet) olarak adlandırılan 7.2 büyüklüğündeki depremde 130 bin kişi öldü, bin 70 yapı yıkıldı.

2) İSTANBUL 1894 DEPREMİ

İstanbul’da 10 Temmuz 1894’te meydana gelen ve geniş alanda hissedilip, büyük hasara yol açması nedeniyle “Büyük hareket-i arz” olarak anılan depremde, Eminönü ve Fatih’teki yapılar ile Kapalıçarşı yıkılırken, Yalova ve Adapazarı da etkilendi.

3) BÜYÜK ERZİNCAN DEPREMİ 1939

27 Aralık 1939’daki 7,9 büyüklüğünde “Büyük Erzincan Depremi”nde yaklaşık 33 bin kişi hayatını kaybetti, 100 bin kişi yaralandı ve 116 bin civarında bina yıkıldı. Erzincan depremi, dünyada meydana gelen büyük depremlerden biri olarak sayılıyor.

Bu deprem, Türkiye sınırları içerisinde yaşanmış en büyük sarsıntı oldu. Bu depremle birlikte ilk defa Kuzey Anadolu fay hattı‘nın varlığı anlaşılmaya başlandı ve Türkiye’de depremle ilgili konular ele alındı.

4) ERBAA 1942 DEPREMİ

Tokat’ın Erbaa ilçesinde 1942’de 7 büyüklüğündeki depremde 3 bin kişi yaşamını yitirdi.

5) LADİK 1943 DEPREMİ

Samsun’un Ladik ilçesinde 26 Kasım 1943’te meydana gelen 7.6 büyüklüğündeki deprem, Taşova’dan Ilgaz’a kadar uzanan yerleşim yerlerinde hissedildi.

Bölgedeki binaların yüzde 75’inin yıkıldığı depremde yaklaşık 2 bin 300 kişi hayatını kaybetti, 5 bin kişi de yaralandı.

6) VARTO 1966 DEPREMİ

Muş’un Varto ilçesinde 1966’da 2 büyük deprem meydana geldi. İlki 7 Mart’ta meydana gelen depremde 14 kişi yaşamını yitirirken, 75 kişinin yaralandı. 19 Ağustos’ta meydana gelen ikinci depremde ise yaklaşık 2 bin 400 kişi öldü, bin 500 kişi ise yaralandı.

7) MURADİYE 1976 DEPREMİ

Van’ın Muradiye ilçesinde 24 Kasım 1976’da meydana gelen ve 10 bine yakın yapının hasar gördüğü 7.5 büyüklükteki depremde yaklaşık 3 bin 840 kişi hayatını kaybetti, 500 kişi ise yaralandı. Depremde enkaz altında kalanların yanı sıra yağmur ve karla birlikte sıfırın altında 17 dereceye kadar düşen zorlu havada donarak ölenler de kayıtlara geçti.

8) GÖLCÜK 1999 DEPREMİ

Kocaeli Gölcük’te 17 Ağustos 1999’da 7,4 şiddetinde meydana gelen depremde büyük çapta can ve mal kaybı yaşandı.

Yaklaşık 45 saniye süren ve Türkiye’nin deprem geçmişinde “en uzun deprem” olarak bilinen Gölcük Depremi, tüm Marmara Bölgesi’nin yanı sıra Ankara’dan İzmir’e kadar geniş bir alanda hissedildi. Yıkıcı sarsıntıda Kocaeli, Gölcük, Düzce, Sakarya, İstanbul ve Yalova’da büyük can ve mal kaybı yaşandı.

Resmi olarak 17 bin 118 kişinin öldüğü, 25 bine yakın kişinin de yaralandığı açıklandı. Depremden en çok etkilenen Kocaeli’de 9 bin 477 kişi yaşamını yitirdi, 9 bin 881 kişi de yaralandı.

9) DÜZCE 1999 DEPREMİ

Düzce’de 12 Kasım 1999’da 7,2 büyüklüğündeki deprem 30 saniye sürdü. Birçok ilde etkili olan deprem, Ukrayna’dan bile hissedildi. Söz konusu depremde 894 kişi hayatını kaybetti, 2 bin 679 kişi yaralandı ve binlerce kişi evsiz kaldı.

Düzce Afet ve Acil Durum Müdürlüğü verilerine göre, 1999’daki depremlerde Düzce genelinde 16 bin 666 konut, 3 bin 837 iş yeri ağır hasar gördü, 10 bin 968 konut ile 2 bin 573 iş yerinde orta hasar, 13 bin 70 konut ve 1606 iş yerinde ise az hasar tespit edildi.

10) VAN 2011 DEPREMİ

Van’ın Tabanlı ilçesi merkezli 23 Ekim 2011’de 7,2 büyüklüğündeki deprem 25 saniye sürdü ve 601 kişi öldü. Kurtarma çalışmalarına yurt içinden 140 ekip, 4 bin 418 kişiyle katıldı. Dünyadan 10 ülke de 12 ekiple çalışmalara destek verdi. Van, 9 Kasım 2011’de saat 21.23’te büyük bir depremle daha sarsıldı. Merkez üssü Edremit ilçesi olan 5,6 büyüklüğündeki depremde 2’si otel olmak üzere 25 bina yıkıldı.

Sonuç itibarıyla Türkiye’nin bulunduğu coğrafya, 1500’lü yıllardan itibaren çeşitli zamanlarda 7 ve üstü büyüklüğünde 23 depremle sarsıldı.

11) ELAZIĞ 2020 DEPREMİ

24 Ocak 2020’de merkez üssü Elazığ’ın Sivrice ilçesi olan 6,8 büyüklüğünde bir deprem meydana geldi. 35’i Elazığ’da, 4’ü Malatya’da olmak üzere en az 41 kişi hayatını kaybetti, 1607 kişi de yaralandı.

1509’dan bu yana, geçmişten günümüze her dönemde görüldüğü üzere Türkiye büyük depremlere ev sahipliği yapmıştır. Büyük acıların yaşandığı bu depremler gösteriyor ki; Türkiye potansiyel deprem merkezlerinden biridir. Ne yazık ki, depremleri  önceden tahmin etmek mümkün değildir. Her ne kadar jeolojik olarak araştırmalar yapılsa da, önceden üzerinde de önlemler alınsa doğal afetlere karşı insanlığın doğrudan yapabileceği bir önlem pek söz konusu değildir. Her ne kadar binaların yapımında gerekli önlemler alınıyor olsa da(!) Çünkü yer kabuğunda oluşan çatlaklardan meydana gelen depremlere müdahil olmak mümkün olamamaktadır.

Tekrardan tüm Türkiye’ye geçmiş olsun. Enkaz altında kalanlara sabırlar, yaralılara acil şifalar diliyorum. Unutmayalım. Türkiye’nin sabrı ve imanı, depremin afetlerinden büyüktür. Başımız sağolsun TÜRKİYE.

Editör: Doruk Adakoğlu – 07.02.2023