Çernobil Felaketi: Tarihin En Kötü Nükleer Kazası Hakkında Enteresan Gerçekler

Çernobil felaketi 26 Nisan 1986’da Ukrayna’nın kuzeyindeki Pripyat kenti yakınlarındaki Çernobil Nükleer Santrali’nin 4 reaktöründe meydana geldi. O zaman Ukrayna, Sovyetler Birliği’ndeydi. Ne zaman meydana geldi bir RBMK 1000 reaktörü bir güvenlik testi sırasında aşırı ısındı ve patladı, radyoaktif reaktör çekirdeğinin en az% 5’ini çevreye bıraktı ve radyoaktif materyali Avrupa’nın geniş bir alanına bıraktı.

Patlamanın kendisi iki mühendisi öldürdü. Yangına karşı savaşmaya yardımcı olan 28 ila 30 operatör ve itfaiyeci, kazadan birkaç hafta sonra akut radyasyon sendromundan öldü, ve daha sonra bazı işçiler radyasyona maruz kaldığından şüphelenilen nedenlerden öldü.

Tesisin işçileri, itfaiyeciler ve yakındaki Pripyat şehrinin sakinleri tehlikeli dozlarda iyonlaştırıcı radyasyon aldı.

Etkinliğin de önemli bir çevresel etkisi oldu. Radyasyon, içme suyu ve balıkları büyük mesafelerde kirletti, çam ormanının 1,5 mil karesini yok etti ve diğer bitki veya hayvanlarda mutasyonları öldürdü veya teşvik etti. Belarus, Ukrayna, Rusya ve Avrupa’nın geniş bölgeleri değişen derecelerde kirlenmişti.

Çernobil nükleer kazası, Fukuşima nükleer felaketiyle birlikte Uluslararası Nükleer Olay Ölçeği (INES)’de yedi puan alan en kötü olaylardan biriydi. Ancak, güvenlik ve endüstri işbirliğinde büyük değişikliklere yol açtı. Eski Sovyet Başkanı Gorbaçov, Çernobil kazasının Sovyetler Birliği’nin çöküşündeki en önemli faktörlerden biri olduğunu söyledi.

Çernobil nükleer felaketi hakkında bazı ilginç gerçekler👇

1 – Reaktörün tasarım kusurları vardı.

Çernobil felaketi genellikle insan hatasına atfedilir. Nükleer santral inşaat müdürü Viktor Bryukhanov kazadan sorumlu tutuldu ve 1987’de güvenlik düzenlemelerinin ihlali nedeniyle hapsedildi. 1991 yılında serbest bırakıldı.

Ancak şimdi kazanın nedeninin büyük olasılıkla Sovyet dönemi RBMK 1000 reaktörlerindeki insan hatası ve tasarım eksikliklerinin bir kombinasyonu olduğunu ve bu hataların çoğunun Sovyet uzmanları tarafından bilinir ancak Bryukhanov’dan gizli tutulur.

Bu kusurlardan bazıları:

• Reaktör, buhar kabarcıklarında (voids)’in bir artışa çekirdek reaktivitesinde bir artış eşlik ettiği pozitif bir boşluk katsayısına sahip olabilir. Bu olabilir grafitin su yerine moderatör olarak kullanılmasıyla üretilir.
• Ses sınırlama yapısının eksikliği veya reaktörün etrafındaki başka bir muhafaza. Çekirdekteki basınç, onu açığa çıkaran ve atmosfere radyoaktif buhar sızdıran bir patlama üretti. Bu, güçlendirilmiş bir gaz sıkı kabuk ile önlenebilirdi.

Ayrıca, santral operatörleri bu tip reaktörlerle çalışmak için yeterince eğitilmemiştir. Zayıf yönlerinden habersiz olan reaktör ekibi, ana elektrik güç kaynağının kaybından sonra reaktör üzerinde bir teste hazırlanmak için otomatik kapatma mekanizmalarını devre dışı bıraktı.

Reaktör aşırı ısınmaya başladığında, kontrol çubuklarının tasarımının bir özelliği, reaktöre yerleştirildiklerinde dramatik bir güç dalgalanmasına neden olarak çekirdek reaktivitesinde hızlı bir artışa neden oldu.

2 – Felaketin gerçek ölüm oranı bilinmiyor.

Patlamadan sonra itfaiyecilerin grafit yakıtlı ateşi söndürmesi neredeyse iki hafta sürdü.

Ancak yangın tek tehdit değildi çünkü esas olarak fisyon ürünleri iyot 131 sezyum, 134 plütonyum, 239 ve sezyum 137’den oluşan toksik dumanlar hala havada.

Patlamada öldürülen iki mühendis dışında, 28 – 31 acil durum çalışanı ve tesis operatörü kazadan sonraki ilk üç ay içinde akut radyasyon hastalığından öldü.

Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı’na göre (IAEA), Kaza anında 0 – 14 yaş arasında olan bölgede yaşayan çocuklarda 1.800 belgelenmiş tiroid kanseri vakası vardı. Bu muhtemelen tiroidde biriken iyot 131’in salınımı ile ilgilidir.

Birleşmiş Milletler’in 2005 raporu sonuçta kazadan radyasyona maruz kalmanın sonucu olarak 4.000’e kadar ölüm meydana gelebileceğini tahmin ediliyor.

Çernobil nükleer felaketi, doğum kusurları korkusu nedeniyle gereksiz indüklenen kürtajları da artırdı. Etkilenen bölgelerdeki insanlar arasında yayılan radyofobinin bir etkisi oldu tahmin edilen radyasyona maruz kalmanın etkileri konusunda yanlış tavsiyelerin bir sonucu olarak Sovyetler Birliği ve Avrupa’da 1 milyondan fazla kürtaj gerçekleştirildiğini ancak bu sayıların doğrulanamayacağını belirtti.

3 – Tahliye kazadan 36 saat sonra başladı.

Pripyat’de Çernobil Nükleer Santrali’nden 2 kilometre bulunan birçok kişi, kazadan sonraki bir saat içinde baş ağrısı ve kusma gibi semptomlardan muzdarip olmaya başladı ancak kazadan 36 saat sonrasına kadar tahliye emri verilmedi.

Bunun nedeni Sovyet yetkililerinin önce bir kazanın meydana geldiğini ve daha sonra kazanın tam olarak gerçekleştiğini kabul etmekte isteksiz olmalarıydı. 28 Nisan’da radyasyon seviyeleri Forsmark Nükleer Santrali içinde İsveç, Çernobil’den yaklaşık 620 mil (1.000 km). Ancak, İsveç hükümeti Sovyetlerle temasa geçtiğinde başlangıçta bir kazanın meydana geldiğini reddetti.

Pripyat sakinlerine başlangıçta sadece üç gün uzakta kalacakları söylense de, resmi olarak Çernobil Nükleer Santral Yabancılaşma Bölgesi olarak adlandırılan Çernobil Dışlama Bölgesi, yaklaşık 10 gün sonra nükleer santralin 30 kilometre yarıçapı ile oluşturuldu. Sakinler asla geri dönmedi ve Pripyat o zamandan beri hayalet bir şehir.

Çernobil Dışlama Bölgesi şimdi yaklaşık 2.600 kilometre kare ölçmektedir. Yaklaşık 7.000 kişi ile savaşın başlangıcına kadar yaptı ve risklere rağmen yaklaşık 150 kişi çevre köylere geri döndü.

4 – “Sıvılaştırıcı” durumu

Nükleer felaketin etkilerini azaltmaya çalışırken radyasyona maruz kalan sivil ve askeri personele “tasfiye memurları” deniyordu. Tasfiye memuru olarak çalışanlar, gazilere benzer bir statüye sahiptir ve bazı sosyal yardımlardan yararlanma hakkına sahiptir, ancak birçoğu zaman içinde tazminatlarında ve tıbbi desteklerinde bir bozulma olduğundan şikayet etmiştir.

Yaklaşık 600.000 kişiye “likitatör” statüsü verilmiştir Esas olarak, nükleer santralden kirlenmiş kalıntıları çıkaranlar gibi alanının temiz’in yukarı ve dekontaminasyonu üzerinde çalışan erkek ve kadınlardı. Patlayan reaktörün kaplanması ve daha fazla kontaminasyonun önlenmesi için (çelik ve beton bir yapı olan “sarkofagus”) ‘in yapımında çalışanlar, tahliye için yerleşimlerin kurulmasına yardımcı olanlar vb.

5 – Kontaminasyon Avrupa’nın çeşitli bölgelerine yayıldı.

Felaket, Sovyetler Birliği’nin bir bölgesi olduğu bir dönemde Ukrayna’nın başkenti Kiev’den yaklaşık 94 kilometre gerçekleşti. Ancak rüzgarlar ve yağışlarla radyoaktif kirlenme hızla Rusya, Belarus ve İskandinavya ve güneydoğu Avrupa’nın bazı bölgelerine yayıldı.

Radyonüklitler toprağa ve suya yerleşti. Balıkları, bitkileri ve onları yiyen hayvanları kirletti. Daha sonra süt ve et gibi hayvansal ürünler de etkilendi. Bazı orman gıda ürünleri ve bitkileri de bir süre güvenli tüketim seviyelerinin üzerinde kabul edilen radyasyon seviyeleri ile kirlenmiştir.

Neyse ki, havaya salınan birçok radyoaktif element kısa ömürlüdür, ancak stronsiyum 90 ve sezyum 137’nin her birinin yaklaşık 30 yıl yarısı ömrü vardır. Bu unsurlar göllerde bulunmuştur ve ayrıca Ukrayna, Rusya ve Belarus nehirlerinin su ve balıklarında da bulunurlar.

Editör: Fatih Düz – 19.09.2022