Duvara Bantlanmış Muzu Hatırlıyor Musunuz?

Geçtiğimiz yıllar içinde Maurizio Cattelan’ın ‘Comedian’ (Komedyen) adını taşıyan muz çalışmasının üç farklı versiyonu Paris merkezli çağdaş sanat galerisi Perrotin tarafından Art Basel Miami’de görücüye çıkarıldı. İtalyan sanatçının duvara bantlanmış muz çalışması 120 bin dolardan satışa sunuldu. Hatta alıcılara, muz bozulunca ne yapacaklarını anlatan bir kitapçık dahi verildi. Bu durum birçok insan tarafından tartışma ve dalga konusu haline getirildi. Hatta bu çalışmanın birçok versiyonu yapılmıştı. Perrotin galerisinin kurucusu Emmaunel Perrotin, çalışmanın küresel ticaretin bir simgesi ve aynı zamanda klasik bir mizah unsuru olduğunu söyledi. Peki duvardaki muz ve koli bandının ne anlama geliyordu ve çağdaş sanat estetiği ile olan ilişkisini neydi?

Bir sanat eserinde anlam, sanatçının niyeti, sanat eserinin kendi nesnel mevcudiyeti ve izleyicinin yorumu aracılığıyla dinamik bir şekilde inşa edilir. Bu durumda sanatçının hangi amaçla o eseri yaptığı aslında izleyicinin yorumundan daha üstün değildir, anlam konusunda böyle bir hiyerarşi söz konusu değildir. Ele aldığınız işin kendisinin niteliği, yaratıldığı dönem ve onu hangi perspektifle değerlendireceğinize bağlı olarak anlam konusundaki temel dayanağınız değişebilir. Örneğin, çağdaş sanatçılardan Louise Bourgeois’in eserlerini ele alıyorsanız daha çok psikanalitik yaklaşımın daha iyi bir sonuç vereceği bilgisiyle onun kendi hayatına dahil bazı şeyleri biliyor olmanız sanatçının işlerini daha iyi şekilde aydınlatacaktır. O yüzden bir sanat eseri anlamı çözümlemesi yaparken farklı yaklaşımlar söz konusudur. Bu durum aslında bize bir sanat eserinin sonsuz bir biçimde yorumlanabileceği konusunda bilgiler vermektedir. Mesela gündelik hayatımızdaki sıradan nesneleri alıp sanat bağlamının içine adapte edersiniz yani nesneyi kendisi olmaktan çıkartarak başka bir hale getirirsiniz. Çağdaş veya kavramsal sanatçıların bütün işlerinde bu durum görülmektedir. İşte çağdaş sanatçılardan biri olan Cattelan, işleri aracığıyla bu durumu bir şekilde yansıtmaktadır. Artık o duvardaki sıradan bir muz değildir orda yaratılan bir anlam vardır. İşte tam olarak çağdaş sanat budur. Sanatçının diğer işlerine de bakmak gerekebilir sanatçıyı daha iyi anlamak için. Örneğin, Malecvich yetenekli bir insandı ve bunu bu şekilde çizmek istediği için çizdi veya Kosuht zaten yetenekli sanatçıydı ama o nesnenin bağlamını değiştirmek için sandalye kullandı. Peki Cattelan gerçekten yetenekli bir sanatçı mı? Kesinlikle evet. Hiper gerçeklik olarak adlandırılan heykelleri, ‘Papa Heykeli’, ‘Altın Klozet’ ve ‘Love’ eserleri bence yeterli örnekler. Şunu söyleyebilirizki bu sanatçı işlerinde yetenekli ve işlerindede bir eleştiri söz konusu. Sanatı eleştiri aracı olarak kullanıyor, güzel bir doğa manzarası betimlemiyor ya da duygulara hitap eden estetik zevk vermeyi amaçlamıyor daha çok toplumsal bir hiciv aracı olarak sanattan faydalanıyor. Tıpkı Marcel Duchamp gibi. Koli bandı ve muza baktığımız zaman onun da bir şeylerin eleştirisi olduğunu anlamak zor değil. Cattelan, hem sanat piyasasını hem sanatçının imzası meselesini topa tutmuş durumda. Bir başka konu da daha doğrusu acı gerçeklerden biri de bu işi insanlar şaşkınlıkla gülümseyerek karşılamaları, sosyal medyada paylaşmaları yani şov dünyasının bir parçası haline gelmeleridir. O yüzden böyle bir piyasada piyasayı eleştiren şey bile piyasanın bir nesnesi haline gelmekte. Hatta muz ile birlikte fotoğraf çektiren kadınları bastıran bir sanatçı bile var. İşte kültür endüstrisi budur, her şeyi kendi içerisinde eriterek bir seyir nesnesi haline getirir. En acı olaylar dahi acı olmaktan çıkar ve şovun bir parçası haline geliyor. Yani son olarak, duvara bantlanmış muz eseri son dönemdeki çağdaş sanat eserlerinin bir parçasıdır. Çağdaş sanat estetiğini fazlasıyla taşımaktadır. Eleştiriler her daim olacaktır. Zamanında Picasso veya Duchamp’a da eleştiriler olmuştu.

Editör: Zehra Garipli – 03.10.2022