içinde

HavalıHavalı

Postmodernizm Akımı Nedir?

Postmodernizm Akımı Nedir?

Postmodernizm kavramını tanımlamadan önce post sözcüğüne bakmak gerekecektir.

Fransızcadan çevrilen post sözcüğü sonra anlamına gelmektedir. Postmodernizm kavramı ise modern sonrası, modern ötesi anlamına gelmektedir. Postmodernizm, modernizmden  sonra ortaya çıkan sanatsal, felsefi ve kültürel bir harekettir. Özellikle 2. Dünya Savaşının yaşandığı bir dönemde 1950’li yıllarda etkisini göstermeye başlamıştır. 19.yüzyıldan 20.yüzyıla kadar da devam etmiştir.

Postmodernizm, modernizm akımı gibi edebiyat, resim, müzik, mimari, felsefe gibi daha birçok alanda kullanılan bir sanat akımıdır.

Arnold Toynbee, postmodern terimini kullanan ilk kişidir. Arnold Toynbee, Bir Tarih İncelemesi adlı eserinde postmodernizm sözcüğünü kullanmıştır.

Marx,  psikanalitik akımının öncülerinden Freud ve Nietzsche gibi düşünürler tarafından da postmodernizm akımı kullanılmıştır.

Postmodernizm akımı, Dünya edebiyatının yanında Türk edebiyatında da yerini alan ve kullanan bir kuram olmuştur. Birçok yazar da postmodernizm kuramından etkilenmişlerdir.

Oğuz Atay, Pınar Kür, Orhan Pamuk, Latife Tekin, İhsan Oktay Anar, Hasan Ali Topbaş, Adalet Ağaoğlu, Metin Kaçan, Nedim Gürsel ve Süreyya Evren postmodernizm kuramının Türk Edebiyatında önemli temsilcilerindendir.  Oğuz Atay, ilk postmodern yazardır.

Marcel Proust, İvan Gonçarov, Samuel Beckett, Umberto Eco ise Dünya edebiyatında postmodernizm akımının önemli temsilcilerindendir.

Oğuz Atay’ın Tutunamayanlar, Pınar Kür’ün Yarın Yarın, Orhan Pamuk’un Kara Kitap, Beyaz Kale, Benim Adım Kırmızı, Latife Tekin’in Sevgili Arsız Ölüm, İhsan Oktay Anar’ın Puslu Kıtalar Atlası, Hasan Ali Topbaş’ın Bin Hüzünlü Haz, Metin Kaçan’ın Fındık Sekiz, Nedim Gürsel’in Boğazkesen, Süreyya Evren’in Postmodern Bir Kız Sevdim adlı eserler postmodernizm akımının eserleridir. İlk postmodern eser Tutunamayanlar adlı romandır.

Marcel Proust’un Yakalan Zaman, Kayıp Zamanın İzinde, İvan Gonçarov’un Oblomov, Samuel Becketti’in Godot’u Beklerken ile Molloy, Malone Ölüyor , Adlandırılamayan adlı üçlemesi, Umberto Eco’nun Gülün Adı adlı eserler postmodernizm akımının eserleridir.

Postmodern metinde ve karakterlerinde görülen özellikler

•Postmodern karakterlerinde yazma arzusu vardır. Ölme arzularının içerisinde okuyucuyla dalga geçer gibi kaleme ya da kitaba sarılırlar. Yarım kalmış öyküler anlatmaya devam ederek yazma arzularını devam ettirirler. Turgut, Selimin yazmadığı romanı yazıyor.” İfadesiyle Oğuz Atay’ın Tutunamayanlar romanındaki Turgut, Tutunamayanlar romanını yazmaya kalkar.

•Postmodern karakterler, kendi kendisiyle konuşmaktan hoşlanır. Ontolojik sorularla kendisi ve evren hakkında bilinçli ya da bilinçsiz sorular sorarlar. Hayatı sorgulayarak çıkış yolu aramaya çalışırlar. Ulysses’te Stephen, ölüm nedir? Buck Mullinghan,kendimle çelişiyor muyum? Diyerek ölümü, kendilerini sorgularlar.

•Genellikle ikinci bir ben yaratıp onunla konuşurlar. Turgut, Tutunamayanlar romanını yazmaya kalkar. Olric adlı ikinci beni’ne Tutunamayanların öyküsünü anlatır.

•Çünkü postmodern birey; güçsüzüdür, çaresizdir, yalnızdır ve hastadır.

•Bireyler bir kurtarıcı aramaktadırlar. Kurtarıcı gelmeyince bireyler yalnız kalmıştır. Yalnızlığını yazarak gidermeye çalışırlar.

•Postmodern metinde oyun, İroni ve mizah olmak üzere üç temel unsur vardır. Orhan Pamuk’un Yeni Hayat’ında Osman vazgeçti çünkü amacı oyun oynamaktı vazgeçeceği bir yolculuğun sonuna neden geldi diye okuru sorgulattı Osman Tanrıyı bulmaktan korktu vazgeçmeseydi bulsaydı aşk bitecekti belkide aşkın bitmesini istemedi yine aynı şekilde Osman trafik kazalarının talihsiz olduğunu bir başka zamanda kazaların olmasını ister ölenlerin şanslı olduğunu söyler. Böylece okurla oyun oynamış oldu bizi kandırdı. Dante’de yazdıklarıyla okuru sorgulatır. Şüpheli anlatıyla okurda ona inanmakla inanmamak arasında kararsız kalır örneğin metinde okuyucuya ikinci kişiye yönelttiği sözlerinin kime ait olduğunu ve kuşkuyu gidermek için bir açıklama yaptığını söylemişti sonradan daha büyük şüphelerin içinde açıklama yapabileceğini söyledi böyle yazar okurla oyun oynadı. Dante’nin yeni hayat eseri modern bir eserdir Orhan Pamuk’un yeni hayatı ise daha günümüz daha postmodern bir eserdir.  

•Oyun oynayarak Yazarlar, okurda güvensizlik duygusu uyandırırlar. Eserlerin karakterleri okuru ikilimler içerisinde bırakırlar. Örneğin; Becketti’in Malone Ölüyor eserinde Malone , annesinin sandığı bir odada ölmeyi bekler. Bedensel ve zihinsel olarak sakattır. Ölmek ister. Fakat ölmekten korkar. Ölmemek için yazılar yazar. “Uyuyakalmışım oysa uyumak istemiyorum. “Der. Yaşam ile ölüm arasında kalan, bocalayan, ne yaptığını bilmeyen biridir. Burada bireyin parçalanmışlığını görmekteyiz.

•Örnekte verildiği gibi oyunum temel parçası ölümdür.

•Postmodern yazında kültürel çoğunluk vardır. Eserlerde tarih, mitoloji, günlük, mektup gibi türler harmanlanmıştır. Ulysses’te Türk tarihi ve Mitolojik ile ilgili bilgiler yer alır. Roman, ikinci bölümünde yer alan Homeros’un Odysseia destanından alınan pasajlarla doludur. Mitolojik eski bir inanç olan Zerdüşt’ten (“Fakirden çalan Rab’be borç verir”.Öyle dedi Zerdüşt.) Hamlet’in sözünden alıntılar bulunur. Eserlerde derinlik, kurmaca vardır. Romanları okurken kafamız dağılmış olabilir. Anlaşılması zor eserlerdir. Çok yönlü, çok kültürlü değişik bakış açılarla yazılmıştır.

Editör: Fatih Düz – 24.05.2022

Bu içerik hakkında ne düşünüyorsunuz? Yorum yapabilir, oy kullanabilir ya da tepki seçebilirsiniz. Gönderinizi oluşturun!

Rapor Et

Uzman

Hüsne Sürmelioğlu tarafından yazıldı

Makale YazarıTestçiEmoji BağımlısıYorumcuÖncüVideo YapımcısıÜyelik Yılı

Ne düşünüyorsun?

Yorumlar

Bir yanıt yazın

    Dünyayı Bekleyen Büyük Sorunlar

    Kokuların Gizemli Gücü