Magna Carta Libertatum ‘Büyük Özgürlükler Sözleşmesi’

Ortaçağ İngiltere krallarının feodal beylere karşı kısıtlayıcı tutumları, toprak sahibi lordların bir araya gelerek harekete geçmesine vesile olmuştur. Birlikte hareket etmeye başlayan lordlar, kralın yaptırımlarına tepki olarak birçok kraliyet topraklarını ele geçirmiştir. Lordların şiddet dolu ilerleyişini durdurmanın tek yolu ise onların taleplerini ve yaptırımlarını kabul etmektir. Yirmi beş lordun hazırladığı ”Magna Carta” 15 Haziran 1215’de kralın huzuruna gelir…

Normanların Britanya adasını ele geçirmesinden bu yana, lordların özgürlüğü sürekli kısıtlanıyordu. Lordların içinde biriken öfke Kral John’un döneminde (1199-1216) faaliyete geçti. Kral, kilise ile anlaşmazlıkları çözmek ve Papa III.Innocent ile barışmak uğruna ülkenin ”sahipli” topraklarını kiliseye bağışladı. Bu karardan dolayı topraklarını kaybetmek üzere olan lordlar, bir araya gelerek Londra’yı işgal ettiler. Köşeye sıkışan kral, lordların isteklerini içeren taslağı 15 Haziran 1215’de imzalamak zorunda kaldı.

Kral John, Magna Carta’yı imzaladıktan sonra Papa’nın da gazıyla barış antlaşmasından çekilmiştir. Bu kararın ardından ülke, Kral John’un ölümüne dek (19 Ekim 1216) I. Baron Savaşı’na tanık olmuştur. John’un varisi III.Henry henüz 9 yaşındadır ve Magna Carta sözleşmesini imzalamaktan başka şansı yoktur.

BELGENİN İÇERİĞİ:

   63 maddelik bir belgedir. Giriş kısmında belgeyi hazırlayan liderler belirtilmektedir.

• İlk maddede kilisenin özgürlüğünden bahsedilir ve atamalar kilise tarafından gerçekleştirilmelidir.
• 2. ve 6. maddeler arasında miras konusu ele alınır.
• 7. ve 8. maddelerde dul kalan toprak sahibi kadınların haklarının korunması talep edilir.
• 9. ve 11. maddelerde borç konularından bahsedilir. Dikkat çekici nokta ise Yahudilere olan borçların varlığıdır.
• 12. ve 13. maddelerde yerleşim yerlerinin gümrük serbestliğine değinilmektedir.

Bir sonraki maddelerde; mahkemelerden, özel malların korunmasından, ölçü birimlerinde düzenlemelerden, toprak kiracılarının sorumluluklarından, illegal işlerin önüne geçilmesinden, tüccarlara rahatlık ve güvence sunulmasından, görevini yerine getirmeyen veya yolsuzluk yapan devlet memurlarının tespit edilmesinden, yabancı uyruklu soylu ve tüccarların sınır dışı edilmesinin gerekliliğinden, ülkedeki ormanların paylaşılması ve korunmasından, İskoçlar ve Galliler arasında barışın sağlanmasından, bölgelerin kendine has yasalarının dokunulmazlığından bahsedilir.

61. 62. ve 63. maddeler ise tüm yukarıdaki maddelerin güvencesini sağlamaktadır. 61. Madde en önemlisidir. 62. madde soylular ve ruhbanlar arasındaki sıkıntıların çözüldüğünü ve genel affın sağlanmasından bahsedilir. 63. ve son maddede ise bu antlaşmanın üzerine yemin edilir ve ”emrediyoruz!” gibi tehditkar bir dille krala baskı kurulur.

Magna Carta, Ortaçağ geneline kök salmış monarşi anlayışının karşılaştığı en korkunç kabuslardan birisidir. Yüzyıllar boyunca İngiltere’nin kaderini belirlemiş olan bu sözleşme, şimdi ve gelecek nesil yönetimlerin danışacağı ”tarihi geçmez” bir araçtır. Ayrıca Magna Carta’nın imzalandığı yıl, İngiliz Parlamentosu’nun kuruluş yılı olarak kabul edilir.

Editör: Fatih Düz – 15.06.2022